Een vriendelijke grijze dame opent de deur van het sierlijke pand, dat is gelegen tegenover het Van Gogh Museum in hartje Amsterdam. De verslaggever wordt door een gordijn van kralen naar het werkkamertje van de in een mantelpakje gestoken directrice geleid. „Zeg maar je”, zegt Annelies Borsboom (41), directrice ad interim van het Transnational Institute (TNI).

Vroeger deed Borsboom onderzoek naar de geheime wereld van de inlichtingendiensten; daarom is het opvallend hoe open ze zich nu tegenover een onbekende opstelt. Of líjkt op te stellen, want wanneer de journalist om een rondleiding door het gebouw vraagt, mag hij het meeste niet zien. En op harde vragen volgen ontwijkende antwoorden. Het hoofd voorlichting wijkt geen moment van Borsbooms zijde.

Deze spin in het web van de internationale links-radicale beweging kan ons meer over Gretta Duisenberg vertellen. In de jaren zeventig en tachtig was Gretta Bedier de Prairie-Nieuwenhuizen, tegenwoordig mevrouw Duisenberg, een regelmatig bezoekster van het TNI. „In die periode ontmoetten vertegenwoordigers van nationale bevrijdingsbewegingen en regeringen in ballingschap elkaar in het TNI”, vertelt Borsboom.

Guerrilla’s
Zo werden de guerrilla’s van Robert Mugabe, die als president momenteel de mensenrechten schendt in Zimbabwe, gesteund vanuit het pand aan de Paulus Potterstraat. Basker Vashee, Mugabes vertegenwoordiger in Europa, was een goede vriend van Gretta. De van terroristische activiteiten verdachte Eqbal Ahmad, die de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) van Yasser Arafat van advies diende, was zelfs de eerste directeur van het instituut.

Deze Pakistaan kwam in november 1973 op Schiphol aan met de opdracht het TNI te stichten. Zijn opdrachtgever was de Amerikaanse miljonair Samuel Rubin, die sympathiseerde met het communisme. Rubin vond dat er behoefte was aan een Europese dependance van het Institute for Politicy Studies in Washington, waarvan zijn schoonzoon voorzitter was. Nederland, dat toen werd geregeerd door het kabinet-Den Uyl, was de perfecte vestigingsplaats voor een instituut dat opstandelingen over de hele wereld schoolde.

Communistisch
Ahmad raakte met Gretta bevriend en alles wijst erop dat hij haar warm wist te krijgen voor de Palestijnse zaak. Officieel heeft Gretta nooit een functie vervuld bij het TNI, maar volgens Jan Portein, een publicist uit Gretta’s eigen kringen, verrichtte zij wel degelijk „activiteiten ten behoeve van het Transnational Institute.”

Lange tijd bevond het TNI zich in communistisch vaarwater. Zo spioneerde de tweede TNI-directeur, Orlando Letelier, voor Cuba en was zijn opvolger Saul Landau een bewonderaar van dictator Fidel Castro. De beruchte Philip Agee, een naar Cuba overgelopen CIA-agent, kreeg onderdak op de bovenste verdieping van het instituut.

Agee onthulde in de jaren zeventig de identiteit van Amerikaanse spionnen in het Oostblok. Een aantal van hen werd daarop vermoord. Toch bood het TNI Agee een beurs aan om zijn publicaties over de CIA te voltooien. Gretta raakte met Agee bevriend en was getuige bij zijn huwelijk.

Het TNI-blad Race and Class verdedigde in de jaren tachtig de inval van de Russen in Afghanistan en veroordeelde Amerika’s steun aan El Salvador. In 1985 hield het TNI een conferentie over de toestand op de Filipijnen: de sprekers kozen de kant van de marxistische opstandelingen.

Gretta was aanwezig toen haar vriend Edward Said, een hoge functionaris binnen de PLO, in 1981 een forum voorzat waarin werd gepleit voor meer erkenning voor de PLO. De Palestijnse terreurbeweging werd door Moskou gesteund. Kortom, dat het TNI „een zekere rol in het Sovjet-Russische propagandawezen speelt, lijkt moeilijk voor bestrijding vatbaar”, schreef onderzoeksjournalist Emerson Vermaat in 1987 in zijn boek De Informatievervuilers.

„Aangestuurd”
Annelies Borsboom werpt vijftien jaar later tegen: „Vermaat deed zijn uitspraken op het hoogtepunt van de Koude Oorlog. Toen was alles nog ontzettend gepolariseerd. Hij werd zelf overigens tegen progressief Europa vanuit Washington aangestuurd.”

Het communisme is dood, leve het antiglobalisme! Tegenwoordig is het TNI de denktank achter de internationale acties van deze nieuwe antikapitalistische beweging.

De aanhangers van deze ideologie veroorzaakten hevige rellen, wat in Genua zelfs tot de dood van een demonstrant leidde. „De campagnes van de antiglobalisten tegen de Wereldhandelsorganisatie zijn door onze medewerkers bedacht”, vertelt Borsboom.

Ook de jaarlijkse bijeenkomsten van antiglobalisten in Brazilië worden mede door het TNI georganiseerd. Vertegenwoordigers van allerlei sociale bewegingen -vakbonden, de milieubeweging, mensenrechtengroeperingen- van over de hele wereld komen daar samen om te netwerken en hun strategie te bepalen.

En terwijl de „straatwerkers” ruiten ingooien, praat een activiste als Borsboom met vertegenwoordigers uit de hogere regionen. Ze voert een lobby op het allerhoogste niveau, tot aan de Europese Unie en de Verenigde Naties. Oud-minister Jan Pronk (PvdA) zit in TNI’s comité van aanbeveling. Als minister van Ontwikkelingszaken subsidieerde hij het onderzoekscentrum met honderdduizenden guldens. Politici van GroenLinks en de Socialistische Partij schonken de denktank geld uit eigen zak.

Somo
De antiglobalisten zijn niet de enige activisten die het TNI steunt. Het pand aan de Paulus Potterstraat is vanaf de jaren tachtig de thuishaven van een hele serie actiegroepen. Zo zetelde er de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO). Deze onderzoeksgroep raakte vier jaar geleden in opspraak toen zij werd beschuldigd van infiltratie en bedrijfsspionage. Nog steeds werkt het TNI samen met SOMO, dat intussen ergens anders gevestigd is.

Dat Gretta Duisenberg zich nooit heeft losgemaakt van deze kringen, bleek twee maanden geleden. In een dure krantenadvertentie viel ze de politiek van Israël aan; tot haar medeondertekenaars behoorden vier medewerkers van het Transnational Institute.