De kredietcrisis, was die niet al haast voorbij? Hoewel een leger aan optimisten het einde van de kredietcrisis in het achterliggende jaar veelvuldig heeft aangekondigd, lijken de pessimisten het vooralsnog bij het rechte einde te hebben. De storm die vorig jaar losbarstte, is nog altijd niet uitgeraasd en inmiddels dient zich een tweede golf van financiële misère aan. Volgens sommige analisten zagen we pas het puntje van de ijsberg.
Hoe was de crisis ook al weer ontstaan?

De kredietcrisis startte in de zomer van vorig jaar. Veel niet-kredietwaardige Amerikanen die desondanks een hypotheek hadden bemachtigd, konden hun woninglasten niet meer betalen nadat hun hypotheekrente tussentijds fors was gestegen.

Huizen werden massaal teruggegeven aan de bank, maar omdat de woningprijs bleek te zijn gekelderd, kwamen hierdoor ook hypotheekbanken in de moeilijkheden. De ellende verspreidde zich vervolgens als een sneeuwbal over de financiële wereld, omdat veel ’slechte’ hypotheken in pakketjes waren doorverkocht aan internationale beleggers. Banken begonnen elkaar te wantrouwen, omdat niemand wist wie er was geraakt en in welke mate. De markt voor onderlinge kredieten droogde hierdoor snel op. De kredietcrisis was geboren.

En wat is er nu weer aan de hand?

Nu de eerste golf van de kredietcrisis zo ongeveer ten einde is, dienen zich nieuwe problemen aan. Waren het eerst niet-kredietwaardige Amerikanen die voor problemen zorgden, zoetjesaan raken ook huiseigenaren in de VS met een matige tot goede kredietwaardigheid in aflossingsmoeilijkheden.

Vooral met betrekking tot zogeheten Alternative A-hypotheken verwachten analisten in de komende jaren problemen. Deze hypotheken zijn verstrekt aan mensen die weliswaar voldoende kredietwaardig schenen, maar banken hebben hun nooit een bewijs van hun inkomen gevraagd. Van de Amerikaanse burgers met een dergelijke lening kampt inmiddels 12 procent met betalingsproblemen.

Leidt de crisis nu dan écht tot een wereldwijde recessie?

Hoewel sommige landen al balanceren op de rand van economische krimp, blijft dit vooralsnog gissen. Bovendien is het niet alleen de kredietcrisis die de wereld recessievrees aanjaagt. Fors gestegen voedsel- en grondstoffenprijzen hebben de inflatiecijfers wereldwijd opgejaagd tot recordniveaus. Hierdoor is de koopkracht van burgers rap uitgehold. Het vertrouwen van consumenten daalt hard en ook ondernemers worden somberder. Recessie of niet: in ieder geval is zeker is dat de kredietcrisis zeer ernstige effecten heeft op de financiële sector wereldwijd.

Schrijven banken dan nog steeds miljarden af?

Sinds haar uitbreken heeft de kredietcrisis wereldwijd zeven banken omvergeworpen. Financiële instellingen die het hoofd nog wel boven water kunnen houden -in de VS niet zelden dankzij overheidssteun- schrijven nog altijd recordbedragen af.

Wereldwijd moesten banken tot dusver voor ruim 600 miljard euro afboeken op hun slechte leningen. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) schatte onlangs dat dit bedrag de komende tijd nog kan oplopen tot maar liefst 1000 miljard euro.

Kunnen centrale banken de problemen dan niet oplossen?

Centrale banken zitten momenteel in een lastige spagaat omdat de groeivooruitzichten minder rooskleurig worden, terwijl gelijktijdig de inflatie oploopt. Het doorgaans machtige rentewapen is hen hierdoor min of meer uit handen geslagen. Een lagere rente zwengelt namelijk de groei aan, maar doet tegelijkertijd de inflatie accelereren. En een hogere rente heeft weliswaar een drukkend effect op het prijspeil, maar zou op dit moment funest uitpakken voor de economische groei. Stilzitten lijkt dan ook het credo voor zowel de ECB als het Amerikaanse stelsel van centrale banken, de Fed.

Hoe vergaat het ’onze’ banken?

Nederlandse financiële instellingen hebben tot nog toe relatief weinig schade opgelopen. Maar nu er ook betalingsproblemen opdoemen bij minder slechte Amerikaanse hypotheken, zullen ook zij straks nieuwe afschrijvingen moeten doen. Sommige banken kampen nu al zichtbaar met voornamelijk betalingsbalansproblemen, zoals het Belgisch-Nederlandse Fortis. Niet zonder reden biedt dit concern momenteel een van de hoogste vergoedingen in de markt voor spaarcenten.

Kan Fortis omvallen?

Zeker, maar de kans daarop is niet heel groot. Fortis is, zoals de Amerikanen het uitdrukken, „too big to fail”, te groot om failliet te gaan. Het omvallen van een bank als Fortis zou in Nederland en België een heuse systeemcrisis inluiden. Een eventueel naderend faillissement zou daarom door De Nederlandsche Bank (DNB) met man en macht worden voorkomen. Een overname ligt in zo’n situatie meer voor de hand.

En hoe zit het met Nederlandse hypotheken?

Ook ons land kent -zij het relatief weinig- riskantere hypotheekvormen. Deze zijn verstrekt aan mensen met een tijdelijk arbeidscontract, freelancers en mensen met een betalingsachterstand. Maar Nederlandse aanbieders vragen dergelijke klanten doorgaans een eigen inleg en ook bieden zij hun geen tophypotheek aan, zodat het risico op betalingsproblemen wordt beperkt.

Daarnaast kiezen Nederlanders vaker dan in de VS voor een hypotheekrente die langer vaststaat, waardoor de lening minder gevoelig is voor renteschommelingen. Verder stijgt de gemiddelde prijs van een verkochte woning in Nederland nog altijd, zij het bescheiden.

Maar wat als mijn hypotheekverstrekker toch omvalt?

De kans dat dit gebeurt, is door alle voorzorgsmaatregelen betrekkelijk klein. De verstrekking van hypotheken is in Nederland gebonden aan strenge regels van DNB en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Als een hypotheekverstrekker desondanks failliet gaat, worden de hypotheekleningen zeer waarschijnlijk overgenomen door een andere geldverstrekker. Doorgaans tegen de oude voorwaarden.