Het fenomeen van emigratie lijkt een goed bewaard geheim. Het ontbreken van officiële gegevens zorgt ervoor dat niemand in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever precies weet hoe het zit met de emigratiepercentages.Incidenteel duiken er wat gegevens op. Volgens een rapport van de franciscanen emigreerden in 2001 450 gezinnen vanuit Bethlehem en dacht ruim de helft van de bewoners van het overwegend christelijke Beit Sahour op de Westbank over emigratie. Maar het blijven slechts individuele schattingen.

Deal W. Hudson was enige tijd uitgever van de in de VS gepubliceerde conservatieve rooms-katholieke uitgave Crisis. „Voor de opkomst van Mohammed in de zevende eeuw”, zo schrijft hij, „bestond de bevolking van West-Azië en Egypte voor 95 procent uit christenen.”

Net als Bernard Sabella, socioloog te Bethlehem, spreekt hij op dit moment over 38.000 christenen in de Gazastrook en op de Westbank.

Het staat vast dat het aantal christenen in het Palestijnse gebied fors is afgenomen. Statistieken van het Latijnse patriarchaat uit Jeruzalem vertellen dat in de Gazastrook en op de Westoever voor de stichting van de staat Israël in 1948 meer dan 18 procent van de bevolking christelijk was. In 2008 is dat minder dan 2 procent.

Een christelijke uitgever uit het Jordaanse Amman, die niet met name genoemd wil worden, is er zeker van dat zo’n zestig jaar geleden in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever nog 50.000 christenen woonden. „Het was een christelijke stad. In de dorpen eromheen woonden moslims. Nu leven er nog zo’n 3000 christenen in Ramallah. Iets dergelijks gebeurde ook in Bethlehem.”

De Arabische baptistenpredikant Alex Awad geeft les op het Bethlehem Bible College. Awad is ervan overtuigd dat een halve eeuw geleden 70 tot 80 procent van de Bethlehemse bevolking tot de christelijke kerk behoorde. Dat aantal is geslonken tot 35 procent. „Inmiddels is er sprake van 65 procent moslims.”

Buitenlandse kerken zijn gelukkig bereid te voorzien in 70 procent van de exploitatiekosten van Bethlehem Bible College, zegt Awad. „Anders zouden wij het niet redden.”

George Khalil uit Nazareth is een Arabische voorganger die tot de Vergadering van Gelovigen behoort. Hij denkt dat er niet meer christenen in de Gazastrook zijn dan in 1994, toen Yasser Arafat naar dat gebied terugkeerde. „Enkelen hebben dat gebied verlaten. Ze hebben toestemming van zowel Israël als Hamas nodig om te vertrekken. Maar Hamas laat hen niet zomaar gaan.”

Volgens de officiële regels zijn in de vergadering van de wetgevende macht zes zetels gereserveerd voor christenen. Omdat de christenen die positie niet graag verliezen, kloppen ze hun aanwezigheid in de Palestijnse Autoriteit graag wat op.

Motieven
Er is sprake van emigratie. Maar westerlingen duiden de motieven doorgaans anders dan Palestijnen zelf. Zo zei advocaat Justus Reid Weiner eind vorig jaar tijdens een conferentie in Jeruzalem dat christelijke gemeenschappen uit de Palestijnse gebieden dreigen te verdwijnen. Hij noemde als primaire reden „de toenemende vervolging en mishandeling door moslims.”

Prof. Bishara Awad van Bethlehem Bible College -een broer van Alex- vestigt echter de aandacht op de economische factor. „De Palestijnen hebben het idee dat ze zitten opgesloten in een openluchtgevangenis van enkele vierkante kilometers. Door de bouw van de muur is de situatie verslechterd. Veel Palestijnen zijn werkloos geworden, want ze kunnen nergens meer aan het werk.”

Bishara wijst erop dat veel gezinnen armoe lijden. „Dat vormt een voedingsbodem voor extremisme en geweld. Wie kans ziet om te gaan, vertrekt. Voor de kleiner wordende groep christenen die geen mogelijkheid ziet om te vertrekken, wordt de situatie alleen maar moeilijker. Ik denk dat nog 1,3 procent van de bevolking van de Palestijnse gebieden christen is.”

Deskundigen zien dus een aantal redenen voor emigratie. Behalve godsdienstige verschillen en economische aspecten vormen de politieke onzekerheid, de grote werkloosheid en het ontbreken van goed onderwijs redenen voor emigratie.

Reeds aan het eind van de negentiende eeuw trokken christenen vanuit Ramallah naar Noord-Amerika en vanuit Bethlehem naar Zuid-Amerikaanse landen als Chili en Argentinië. Veel christenen hebben inmiddels familie in andere werelddelen.

Opmerkelijk is ondertussen wel dat christenen zich vrij gemakkelijk permanent elders vestigen. Sabella meent dat sinds 1948 230.000 Arabische christenen het gebied hebben verlaten. Vijfendertig procent van de Palestijnse christenen zou na de Zesdaagse Oorlog (1967) de regio hebben verlaten.

Geweld
Ondertussen is er wel degelijk sprake van agressie tegen christenen. Zo ontplofte er in mei van dit jaar in Gaza een bom bij een christelijke school. Er vielen geen gewonden.

Ds. Massad: „Dat geweld is afkomstig van militante moslimgroepen en neemt de laatste twee jaar toe.”

De Westbank is voor christenen een betere plaats om te leven dan de Gazastrook, denkt Massad. „Ik denk dat de militante moslims zich de komende jaren alleen maar sterker zullen manifesteren. Ze zullen steeds meer druk gaan uitoefenen op christenen. Christenen hebben trouwens ook nu al niet de volle vrijheid om hun geloof met iedereen te delen. Dat is onmogelijk in de Palestijnse Autoriteit.”

De baptistenpredikant Azar Ajaj uit Nazareth noemt zichzelf een Israëlische Arabier. „De islam is in zichzelf een extreme godsdienst. Extreem fundamentalisme behoort tot het wezen van de islam. Ik kan niet zeggen dat ik moslims haat. Maar het christendom begint met liefde, de islam met geweld.”

In zekere zin voelt Azar Ajaj zich als Israëlische Arabier gediscrimineerd. „Aan Arabieren wordt, buiten de dienstplicht om, nooit gevraagd om in het leger te dienen. Er is geen plaats voor ons in de vliegtuigindustrie. Wij zijn tweederangsburgers. Maar het dagelijks leven is hier beter. De meeste Israëlische Arabieren blijven liever in Israël.”

Khalil zegt dat vooral de islamitische Jihad en Hamas christenen vervolgen. En dan met name christenen die evangeliseren en mensen in nood helpen. „Waarom zitten moslims juist zulke christenen dwars? Omdat Allah volgens de islam behoeftige en gehandicapte mensen straft. Die moet je niet helpen. Er zijn daarom ook geen islamitische ziekenhuizen. Gaza heeft alleen een christelijk hospitaal.”

De Arabier Salim Munayer heeft in Amerika gestudeerd en is in Engeland gepromoveerd. Hij werkt via de niet onomstreden beweging Musalaha aan verzoening, aan vrede tussen Messiasbelijdende Joden en Arabieren die christen zijn. „En aan een harmonieus samenleven van moslims en christenen. Er gebeuren mooie dingen. Maar het is weinig meer dan een druppel op een gloeiende plaat.”

Hamas
Minstens drie keer is het Bijbelgenootschap in Gaza aangevallen. Vorig jaar doodden extremisten de 26-jarige Rami Ayyad. Hij sloot op zaterdag rond halfvijf de deuren van de christelijke boekhandel. Om zes uur kreeg zijn vrouw een telefoontje dat hij was gekidnapt. Zondags vroeg vond de politie zijn lichaam. Ayyad was met messteken en kogels om het leven gebracht.

De organisatie Open Doors meldde dat verschillende gezinnen in de Gazastrook zijn geëvacueerd wegens bedreiging met de dood. Zeventig procent van de christenen zou dat gebied willen verlaten.

Toch blijkt geweld tegen christenen niet zonder meer synoniem met Hamas. Ds. Alex Awad vertelt dat de terreurorganisatie zich verontschuldigd heeft voor de moord op Rami. „Hamas beloofde christenen te zullen beschermen en extremisten te vangen en te berechten. Hamas maakt voor het westen een goede beurt als zij de situatie onder controle kan houden.”

Ondanks de verscheidenheid aan motieven achter emigratie leven christenen in de Palestijnse gebieden onder druk. „De groei van de islam is de groei van vervolging”, zegt Khalil. „Op de Westbank wonen enkele bekeerde ex-moslims. Zij komen ondergronds bijeen, in Ramallah of in Jericho. Want de islam verlaten betekent blasfemie.”

Khalil leidt een Bijbelcursus. „Het is de laatste tien jaar niet mogelijk islamitische groepen te bereiken via openlijke evangelisatie. Dat betekent de dood. Wij schakelen nu in toenemende mate televisie, radio en internet in. Er gebeuren wonderen. De moderne technologie is een middel om de wereld te bereiken. Het moment waarop de Heere Jezus wederkomt, komt steeds dichterbij.”

Moslims in gesloten landen kunnen de hele Bijbel downloaden en vragen stellen in het Arabisch. Khalil registreert elke maand 50.000 nieuwe bezoekers op zijn site. Dat aantal betreft diegenen die meer dan drie pagina’s lezen en langer dan een halfuur gebruikmaken van de website. „Dat is een hoge respons.”

Ds. Ajaj zegt dat moslims ook dwingende kledingvoorschriften willen opleggen. „Als de politieke en economische situatie niet verandert, blijft het leven moeilijk. Mijn drie zwagers in Bethlehem hebben geen geld en geen werk. Ze krijgen ook geen permissie om mij in Nazareth te bezoeken. In vijf jaar tijd zijn ze tweemaal geweest. Ze kunnen gemakkelijker naar Amerika gaan dan naar Israël. Israël is bang dat er te veel Arabieren komen.”

Toekomst
Ds. Alex Awad: „Christenen leven onder dagelijkse dreiging. De bezetting van de Palestijnse gebieden maakt het moeilijk werk te vinden. Dat geldt ook voor mensen die geen moslim zijn. Overigens is niet elke moslim extremist. Mijn buurman is moslim en we leven in goede harmonie. De meesten zijn tegen radicalisme. President Mahmud Abbas heeft christenen als adviseurs. Toch doet het aantal incidenten in de Gazastrook vermoeden dat het extremisme toeneemt.”

Alleen God kent de toekomst. „Ik geloof niet dat er een belofte is voor de toekomst van christenen in dit gebied. Romeinen 13 spreekt niet over land, maar over geloof in Christus. Zonder vrede en een oplossing van het Arabisch-Israëlische conflict valt er niets te garanderen. Wij bidden om een geestelijke revival, of we veel moslims mogen winnen door het Evangelie en dat orthodoxe Joden Jezus zullen aanvaarden als Messias.”

Ds. Massad vertrok uit Gaza en ging naar Bethlehem. Noodgedwongen, wegens aanhoudend geweld. „Menselijkerwijs gesproken is de toekomst verbonden aan de vraag wie uiteindelijk de macht zal hebben. Als extremistische groepen de touwtjes in handen krijgen, zal dat resulteren in nog meer druk op de christenen.”

De meerderheid van de christenen in de Palestijnse Autoriteit behoort tot een van de orthodoxe denominaties. In Palestina begon de protestantse zending pas in het eerste deel van de negentiende eeuw. Amerikaanse zendelingen brachten mensen vooral tot het besluit de orthodoxe kerken te verlaten. Andere zendingsgenootschappen brachten het Evangelie aan de Joden. In de jaren 1839 tot 1847 bekeerden zich 57 Joden tot het christendom.

Volgens opgaven die enige betrouwbaarheid genieten, zouden de christenen in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever momenteel als volgt verdeeld zijn: Grieks orthodox: 51 procent; Rooms katholiek: 30 procent; Grieks katholiek: 6 procent; protestant: 5 procent; Syrisch orthodox en Armeens orthodox: elk 3 procent.
In de Gazastrook zijn er naast een protestantse gemeente van baptisten ook een Grieks orthodoxe kerk en een rooms katholieke kerk. Maar op de Westbank zijn meer christenen en protestanten dan in de Gazastrook.

Op de Westoever zouden 1,5 tot 2 miljoen mensen leven. Ze zijn vooral geconcentreerd rond Ramallah en Bethlehem. Zo zijn er in Bethlehem een presbyteriaanse, een lutherse en een anglicaanse kerk. De zuidelijke baptisten zijn vertegenwoordigd, evenals de Kerk van de Nazarener en de conservatieve baptisten. Verder zijn er nog Koptisch en Russisch orthodoxen en rooms katholieken. Er zijn zo veel richtingen vertegenwoordigd in Bethlehem omdat er zo veel heilige plaatsen zijn.