Arrestatie Karadzic bejubeld en verguisd in Balkan
Hij wordt door het Westen beschouwd als de ”slager van de Balkan” die betrokken was bij de grootste massaslachting in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar in de Balkan zelf zijn de meningen verdeeld over de arrestatie van Radovan Karadzic, een van de meest gezochte vermeende oorlogsmisdadigers.
In de stromende regen vergeten zijn slachtoffers even hun verdriet. Jonge juichende mensen rennen door de straten van Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië-Herzegovina, waar Karadzic volgens de Verenigde Naties verantwoordelijk was voor de dood van duizenden moslims.„Ik kan het nog steeds niet geloven”, vertelt de 18-jarige Zijah Sehic aan verslaggevers, kort nadat het nieuws over de arrestatie via de plaatselijke televisie wordt verspreid. Verderop staan met vlaggen zwaaiende mannen. „Dit is Bosnië”, schreeuwen zij, verwijzend naar de vermeende misdaden van Karadzic.
Als leider van de Bosnische Serviërs tijdens de Balkanoorlog van 1992-1995 zou de grijsharige psychiater en poëet zijn troepen hebben aangemoedigd tot misdaden tegen de mensheid en genocide.
In de bloedige zomer van 1995 overzag hij zelfs het doden van ongeveer 8000 moslimmannen en -jongens in Srebrenica, nadat Nederlandse VN-militairen niet meer in staat bleken bescherming te bieden, zeggen openbare aanklagers. Het zou onderdeel zijn van etnische zuiveringen en een plan moslimgebieden in Bosnië bij Servië te annexeren.
Mensen zoals Munira Subasic hebben zich sindsdien kennelijk nooit echt thuis gevoelt. Subasic woont in Srebrenica, waar ze haar twee zonen verloor in de massaslachting van dertien jaar geleden. Ze probeert nu haar tranen te drogen. „Na dertien jaar denk ik dat we nu het moment van de waarheid hebben bereikt”, vertelt ze in een televisie-interview.
Maar ze hoopt dat nu ook Karadzics handlanger, de Bosnisch-Servische generaal Ratko Mladic, wordt gearresteerd. „Ik denk dat dit wat rust in onze harten kan brengen en ons de mogelijkheid geeft naar de toekomst te kijken.”
Maar haar visie wordt niet gedeeld door aanhangers van Karadzic. In het Servische gedeelte van het etnisch verdeelde Bosnië-Herzegovina laat de televisie verontwaardigde burgers zien. In de Servische hoofdstad Belgrado staan Karadzicfans als een soort verontwaardigde voetbalsupporters buiten de Rechtbank voor Oorlogsmisdaden waar hij maandagavond werd voorgeleid. „Verrader”, noemen zij de prowesterse president Boris Tadic, die de arrestatie wereldkundig heeft gemaakt.
Nog altijd kunnen er portretten en andere souvenirs van Karadzic en Mladic worden gekocht in Belgrado van enthousiaste verkopers. Zij worden door velen kennelijk nog als Servische helden gezien, ondanks Servische televisieprogramma’s over hun betrokkenheid bij genocide die onder het bewind van president Slobodan Milosevic niet konden worden uitgezonden.
Er lijkt weinig terecht te komen van de multi-etnische samenleving waar het Westen op wil aansturen in de Balkan. Toch is niet iedereen er pessimistisch over dat dit mogelijk is. „Ik denk dat de arrestatie van Karadzic laat zien dat de regering in Belgrado de politieke wil heeft om aan vooruitgang te denken”, zegt Ivan Vejvoda, de uitvoerend directeur van het in Belgrado gevestigde ”Balkan Trust for Democracy”. Hij leidt een organisatie die met westerse steun democratie in de regio propageert. „Ik denk dat de regering nu ook andere belangrijke verdachten zal arresteren”, vertelt hij enthousiast.
Helemaal vrijwillig gaat dat niet. De Europese Unie heeft gezegd dat Servië alleen lid kan worden van de organisatie als het mensen zoals Karadzic uitlevert aan het VN-tribunaal in Den Haag. Maar de voormalige EU-chef in Bosnië-Herzegovina, Paddy Ashdown, is blij dat die druk heeft geholpen. „Toen ik er was, hebben wij vier jaar lang op Karadzic gejaagd in de Bosnische bergen en bossen. Dus ik ben enorm blij dat hij nu gearresteerd is. Ik weet zeker dat de prowesterse president Tadic hierbij is betrokken. Het is ook een daad die zal leiden tot integratie in Europa.”
Hij geeft toe dat Mladic nog altijd voortvluchtig is. „Maar het feit dat ze Karadzic hebben opgepakt laat zien dat er nu een andere atmosfeer heerst in Belgrado”, zegt de Britse diplomaat. „Ik dacht altijd dat Karadzic werd beschermd door de Orthodoxe Kerk en Mladic door Servische strijdkrachten. Als het waar is dat Karadzic nu is opgepakt door Servische strijdkrachten, dan zijn de dagen geteld voor Mladic, voorspelt Ashdown.
Hij en andere diplomaten uitten in het verleden hun frustratie dat ondanks de aanwezigheid van duizenden NAVO-troepen in de regio, Mladic and Karadzic soms zelfs in restaurants werden gezien.
Maar het kantoor van president Tadic laat doorschemeren dat Karadzic nu pas „herkend” werd door Servische politie-eenheden. „Radovan Karadzic werd gezien en ingerekend door de politie”, zegt een presidentiële verklaring. Het is onduidelijk hoe Karadzic werd opgepakt. Hij liet zich altijd vergezellen door een imposante groep lijfwachten. „Ik denk niet dat hij zich vrijwillig overgaf, dat is niet zijn stijl”, aldus zijn broer Luka Karadzic.
De hoofdaanklager van het VN-tribunaal in Den Haag zegt dat de succesvolle arrestatie van Karadzic nu een belangrijk signaal is naar andere verdachten. Volgens hem mag nooit worden vergeten dat er ongeveer 250.000 mensen omkwamen in de Balkanoorlog, en dat een kleine 2 miljoen mensen uit hun huizen werden verdreven.
„Dit is een belangrijke dag voor de internationale gerechtigheid”, meldt hij. „Het laat zien dat niemand boven de wet staat en niet bereikt kan worden.” Daarmee heeft moeder Subasic haar zonen niet terug. Maar zij en andere vrouwen hopen nu „rustiger” te kunnen rouwen over het verlies van hun geliefden, tussen de graven van Srebrenica.