In het Mariniersmuseum in Rotterdam wordt duidelijk dat de trommelaars (tamboers) en fluitspelers (pijpers) die je bij een vlaggenparade of taptoe kunt tegenkomen, een lange geschiedenis kennen.Het begint al in de 17e eeuw. In het jaar van oprichting van het Korps Mariniers, 1665, treedt de eerste tamboer in dienst bij de zeemacht. Rond 1700 doen ook de pijpers met hun fluiten hun intrede bij het Korps Mariniers.

De taak van de muzikanten, die ook als trompetter kunnen optreden, is eenvoudig: signalen geven. De tamboer staat voor de mast en begeleidt met zijn tromsignalen geschutsexercities en het hijsen van de zeilen. Ook aan wal heeft hij een belangrijke taak: het monsteren van de mannen.

De pijper bevindt zich op het achterdek, naast de gezagvoerder. Vooral de hoge tonen van de fluiten blijken functioneel: ze blijven goed hoorbaar, ook als de kanonnen bulderen en de wapens kletteren. Met korte signalen geven de pijpers commando’s: ”klaarmaken voor de strijd”, ”aanvallen”, ”vuur”.

De muzikanten spelen uit het hoofd: alleen de soldaten van de eigen compagnie herkennen de signalen. Noteren is dan ook uit den boze: de signalen mochten eens in vijandige handen vallen. Pas aan het eind van de 18e eeuw wordt de eerste militaire muziek op papier gezet.

Uiteraard wijzigt er het nodige in de loop der eeuwen. De veranderingen in de manier van oorlogvoeren maken marsmuziek op het slagveld overbodig. En vanwege de moderne communicatiemiddelen is de tamboer aan boord ook nagenoeg overbodig geworden. Bij ceremoniële handelingen zijn de muzikanten echter nog altijd volop actief, bijvoorbeeld bij de vlaggenparade (het hijsen van de vlag) en het baksgewijs (inspectie).

Er is echter meer. Iedere marineman of -vrouw leert op de muziek van de tamboers en pijpers marcheren. En bij de gewapende troepen lopen ze nog steeds vooraan. De muzikanten kunnen ook worden ingezet bij crisisoperaties over de hele wereld. Aan hun opleiding worden dan ook hoge eisen gesteld. Ze volgen de gebruikelijke opleiding tot marinier, waarna ze zich kunnen specialiseren als tamboer of pijper.

Kapel
Nauw verbonden met de afdeling Tamboers en Pijpers is de Marinierskapel van de Koninklijke Marine. De huidige kapel, die in 1945 werd opgericht, is al meer dan zestig jaar een begrip in de internationale militaire muziekwereld. Maar de geschiedenis gaat verder terug, zo blijkt in het Mariniersmuseum.

Rond 1800 heeft elk marineschip dat ten minste 56 kanonnen telt een scheepskapel aan boord, die bestaat uit zes muzikanten. Vijftig jaar later zijn 7 kapelmeesters en 78 muzikanten in dienst bij de marine. Hun functie: de bemanning aan boord van de schepen vermaken.

In 1864 wordt de Stafmuziek der Koninklijke Marine opgericht. Dit ”Corps Muzijkanten”, bestaande uit achttien man, gaat niet meer de zee op, maar krijgt een vaste plek op de marinebasis in Den Helder. De militaire muziek krijgt nu een ceremoniële functie.

De Stafmuziek groeit uit tot een korps van zestig muzikanten, totdat de Duitsers in mei 1940 het muziekgezelschap ontbinden. Pas na de oorlog, in 1945, pakken de musici de draad weer op: de Marinierskapel der Koninklijke Marine wordt opgericht. De kapel groeit uit tot een van de toonaangevende vertolkers van militaire muziek in de wereld. Heden ten dage gaat het om een compleet harmonieorkest met 54 professionele musici.

Samen met de Tamboers en Pijpers is de Marinierskapel te horen tijdens plechtige momenten als Prinsjesdag, Dodenherdenking, een staatsbezoek of de begrafenis van iemand van het Koninklijk Huis. En, niet te vergeten, tijdens de jaarlijkse Nationale Taptoe in de Rotterdamse Ahoy: een vijfdaagse show die in het teken staat van de Nederlandse militaire muziek.

Ervaren
In het Mariniersmuseum is niet alleen de geschiedenis in kaart gebracht. De tentoonstelling biedt ook de mogelijkheid om de militaire muziek te ervaren. Kinderen mogen bijvoorbeeld proberen geluid te krijgen uit een gigantische Sousafoon, een speciale tuba waarop je al lopend kunt spelen. Bij een aantal luisterplekken kun je de verschillende signalen leren onderscheiden. En op een podium, het zogenaamde Taptoeplein, kunnen de kinderen ervaren hoe het is om op militaire muziek te marcheren.

Intussen wordt voortdurend een drie minuten durende film gedraaid waarop beelden van de Tamboers en Pijpers en de Marinierskapel zijn te zien. De bijbehorende marsmuziek ken je na een halfuur vanbuiten…

Wie van varen, vechten én muziek houdt, gaat eerst een kijkje nemen in Rotterdam, en kan zich vervolgens aanmelden bij een van de muziekgezelschappen van de Koninklijke Marine.

De tentoonstelling ”Met de muziek mee!” in het Mariniersmuseum in Rotterdam loopt nog tot 8 maart.

---

TrommelslagDe trommeltechniek van de tamboers van het Korps Mariniers heeft wereldwijd faam verworven. Een van hun specialiteiten is de aloude zogenaamde ”vlamslag”. Daarbij wordt de slag van de linkerstok onmiddellijk gevolgd door die van de rechterstok, of andersom.

Daarnaast zijn ze beroemd met hun snel lopende roffels: twee slagen links en twee slagen rechts, waarbij in tweekwartsmaat 120 kwartnoten per minuut worden geslagen. Per kwartnoot geeft de tamboer echter -vanuit zijn polsen- acht slagen: dus per minuut 960 slagen.

Niet voor niets krijgt dit aspect van de techniek in de opleiding van de tamboer speciale aandacht: de geringste afwijking van de houding of van de stand van handen en armen kan fataal zijn.