Langere rijen bij cafés dan bij stembureaus
Kiezers in Zimbabwe werden vrijdag op alle mogelijke manieren geprest hun stem uit te brengen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, met de bedoeling president Robert Mugabe, de enige kandidaat, nog enige schijn van geloofwaardigheid te bezorgen.
Wie niet ging stemmen moest vrezen voor geweld of brandstichting. In Harare maakten knokploegen van Mugabes partij jacht op mensen die nog geen inkt aan hun vinger hadden ten teken dat ze hun stem hadden uitgebracht.Oppositieleider Morgan Tsvangirai zei dat de uitslag van de tweede ronde alleen de angst van de mensen zal weerspiegelen. Tsvangirai won de eerste ronde, maar trok zich terug na een geweldsgolf tegen zijn aanhangers. „Wat zich vandaag afspeelt is geen verkiezing, maar een oefening in massa-intimidatie”, zei hij op een persconferentie vanuit de Nederlandse ambassade, waar hij zijn toevlucht heeft gezocht. Hij zei dat hij nog steeds bereid is te onderhandelen over een overgangsbestuur voor Zimbabwe, maar niet weet of dat met Mugabe kan.
Over het verloop van de stembusgang kwam weinig informatie naar buiten omdat het regime van Mugabe buitenlandse journalisten beperkingen had opgelegd. Een verslaggever van de BBC liet weten dat hij „nog nooit zo’n beangstigende verkiezing had meegemaakt.” Mensen die niet met inkt op de wijsvinger kunnen bewijzen dat ze een gang naar een stembureau hebben gemaakt, kunnen blootstaan aan wreedheden door de regeringspartij ZANU-PF, aldus de BBC. Lidmaatschapskaarten van de ZANU-PF zouden op de zwarte markt voor grote bedragen van de hand gaan. Kopers denken dat een kaart bescherming biedt tegen agressie door milities van de ZANU-PF.
Terwijl overal paramilitaire politie patrouilleerde, zwierven militante aanhangers van Mugabe onder het zingen van revolutionaire liederen door de straten van Harare om kiezers te ronselen. „Ik moet wel gaan stemmen om veilig te blijven”, zei een jonge vrouw die tomaten verkocht.
Een website voor Zimbabwaanse mensenrechtengroepen meldde dat aanhangers van Mugabe illegale wegversperringen hadden opgericht op de belangrijkste straten en wegen.
De oproerpolitie blokkeerde de toegang tot de ambassade van Zuid-Afrika, kennelijk om de voorkomen dat nog meer oppositieleden daarheen vluchten. Zeker 200 mensen bivakkeren al op het ambassadeterrein.
In de op een na grootste stad Bulawayo, een bolwerk van de oppositie, liet bijna niemand zich op straat zien. Rechtenactivist Dusani Ncube zei dat hij bij tien stembureaus was langsgegaan en twee mensen had zien stemmen. Een onafhankelijke waarnemer uit Bulawayo, Abel Chikomo, zei dat er langere rijen stonden bij de bars dan bij de stembureaus. „Men weet dat de verkiezingen een farce zijn.” Hij zei echter te hebben gehoord dat mensen op het platteland rondom Bulawayo naar het stembureau worden gejaagd met het dreigement dat anders hun huizen worden platgebrand.
In het buitenland werden de verkiezingen luid veroordeeld. „De verkiezingen zijn een schijnvertoning en de uitslag zal net zo betekenisloos zijn”, zei EU-woordvoerster Krisztina Nagy. Italië zei het tijd te vinden om de EU-ambassadeurs uit Zimbabwe terug te roepen. De ministers van Buitenlandse Zaken van de acht rijke industrielanden (G-8) lieten weten dat de internationale gemeenschap de uitslag van de verkiezingen afwijst als deze niet representatief is voor de mening van het volk.
Minister-president Balkenende noemde de verkiezingen „een farce.” De premier sprak na afloop van de ministerraad van „dramatische ontwikkelingen” en stelde dat Mugabe elke vorm van geloofwaardigheid heeft verloren door zijn campagne van haat en geweld. De uitkomst van de verkiezingen is illegaal en ongeldig voor Nederland.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Condoleezza Rice, zei dat de VS met andere leden van de VN-Veiligheidsraad zal praten over mogelijke sancties.
In de dichtbevolkte wijk Mbare van Harare, waar de oppositie veel steun heeft, kwamen aanvankelijk nauwelijks kiezers opdagen. Later vormden zich rijen toen kiezers groepsgewijs arriveerden onder leiding van vermoedelijke activisten van Mugabes partij ZANU-PF, die boeken met namen bij zich hadden. In een zijstraat werden de namen uit een boek afgeroepen en afgevinkt als de mensen naar het stembureau liepen.
Op andere plaatsen kwamen echter maar twee à drie kiezers opdagen, die in het niet vielen bij de massaal aanwezige, intimiderende politieagenten.
Mugabe, die al sinds de onafhankelijkheid van Zimbabwe in 1980 president is, kan als enige kandidaat niet verliezen. Maar hij wil een zo hoog mogelijke opkomst halen om de overwinning te kunnen claimen over Tsvangirai, wiens naam op de stembiljetten is blijven staan omdat het te kort dag was om die te verwijderen.
Het is onduidelijk wanneer de officiële uitslag van de tweede ronde wordt bekendgemaakt.