Zo is het Nederlandse standpunt, waar de Tweede Kamer woensdagavond mee instemde, woensdag na overleg tussen premier Balkenende en voorzitter Prodi van de Europese Commissie „positief ontvangen”, aldus Nicolaï. „Prodi heeft niet aangegeven op welke punten hij Nederland tegemoet kan komen, maar hij staat positief tegenover onze opstelling. Datzelfde geluid krijgen we vanuit andere lidstaten.”

Volgens Nicolaï komt het erop neer dat Nederland nieuwe lidstaten niet wil laten meedoen aan de vrije Europese binnenmarkt of samenwerking op gebied van justitie en binnenlandse zaken, als die landen daar nog niet klaar voor zijn. Hij erkent dat dit een sanctionerend karakter heeft, maar ook in het belang is van de nieuwe lidstaten.

Grote vraag is wie moet beslissen of nieuwe lidstaten twee of drie jaar na toetreding toch al mee mogen doen op bepaalde terreinen. Daarbij spitst de discussie zich toe op de vraag of dat een taak is voor de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU, of aan de ministers van de lidstaten. Nederland pleit voor de laatste mogelijkheid en wil bovendien dat bij unanimiteit het besluit moet vallen om een bepaalde barrière op te heffen.

Nicolaï had donderdagmiddag tijdens een ontmoeting van liberale Europese leiders „het nodige uitlegwerk” te doen. Onder meer de Sloveense premier Drnovsek en zijn eveneens liberale collega Kallas uit Estland kunnen zich volgens Nicolaï echter vinden in het Nederlandse standpunt om de landbouw in de EU verregaand te liberalerisern. „Dat is ook in hun belang.” Drnovsek stelde overigens dat „Nederland wel kritiek heeft op de situatie in sommige landen, maar niet over die in mijn land.”

Nederland zal donderdagavond en vrijdag sterk inzetten op hervorming van het landbouwbeleid. „Dat is voor ons een prioriteit boven afspraken over de financiering van de EU in de toekomst.”

Voor premier Balkenende is de discussie daarover echter wel van groot belang. Hij kijkt samen met Prodi en tal van andere EU-leiders in spanning uit naar de uitkomst van vooroverleg, donderdagmiddag in een duur Brussels hotel, tussen de Franse president Chirac en de Duitse bondskanselier Schröder, die op dit punt lijnrecht tegenover elkaar staan.

Zonder akkoord tussen de grote twee is geen akkoord tussen alle lidstaten mogelijk. Balkenende, die de Duitsers steunt, herhaalde donderdagmiddag dat Nederland alleen directe inkomenssteun aan boeren in nieuwe lidstaten toestaat, als er ook uitzicht is op een afbouwregeling daarvoor.