Ongeveer een halve eeuw is verstreken sinds de geboorte van het eenwordingsideaal en het begin van de samenwerking. Regelmatig dient zich in de Unie dan ook een gelegenheid aan om het glas te heffen op een gebeurtenis van toen. Zo fungeerde Berlijn vorig jaar maart als het decor om op uitbundige wijze de totstandkoming van het Verdrag van Rome in 1957 te memoreren. In december was er in Straatsburg een korte plechtigheid om stil te staan bij de eerste vergadering, in datzelfde jaar, van wat later uitgroeide tot het Europees Parlement.Afgelopen vrijdag en zaterdag vond een feestje plaats in de Nieuwe Kerk aan het Spui in Den Haag ter herinnering aan het Congres van Europa. Dat werd van 7 tot 11 mei 1948 in de hofstad gehouden. Onder leiding van Winston Churchill gingen destijds rond de duizend invloedrijke personen, onder wie politici uit 26 Europese landen en uit Canada en de VS alsmede vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en de wetenschap, het gesprek aan over wegen naar vrede en welvaart op ons continent.

De sporen van verwoesting die de Tweede Wereldoorlog had getrokken, waren nog lang niet uitgewist. Ondertussen lag met Stalin als leider van het Sovjetrijk een volgende dreiging op de loer. In een sfeer van vrees en hoop riepen de conferentiegangers op om in politiek, economisch en monetair opzicht de handen ineen te slaan en te streven naar een unie of federatie. Churchill had het bijna twee jaar eerder al in een visionaire redevoering verwoord: „We moeten een soort verenigde staten van Europa bouwen.”

De Europese Beweging, die het brede beraad in 1948 belegde, speelde in de voorbije decennia als denktank en discussieplatform een stimulerende rol bij het realiseren van, wat zij aanmerkt als haar missie, zo’n gemeenschappelijk Europa. Deze internationale non-gouvernementele organisatie, met nationale afdelingen in een gebied dat zich uitstrekt van IJsland tot Turkije en van Portugal tot Finland, brengt mensen bijeen uit alle sectoren van de maatschappij.

Een lange stoet van hoogwaardigheidsbekleders woonde het jubileumcongres in Den Haag bij: voorzitter Barroso van de Europese Commissie, voorzitter Pöttering van het Europees Parlement, premier Jansa van Slovenië, momenteel voorzitter van de Europese Raad, en buitenlandcoördinator Solana. Tot de aanwezige oudgedienden behoorde de vermaarde vroegere aanvoerder van de Commissie Delors. Premier Balkenende ontmoette de gasten bij een receptie in het stadhuis. Van koninklijke zijde maakte kroonprins Willem-Alexander zijn opwachting in de Nieuwe Kerk.

Binnen stonden toespraken, debatten en workshops op het programma. Buiten waren er voor het publiek, in een zonnige ambiance, muziek en dans en een Europese markt met kraampjes uit de verschillende lidstaten. Staatssecretaris Timmermans wandelde zaterdagmiddag door het centrum van de stad om op straat in contacten met jongeren en ouderen de band tussen EU en burger te versterken.

Uiteraard gaf de politieke elite bij dit evenement hoog op over de eenwording. „We hebben een eenheidsmarkt verwezenlijkt, maar we zijn ook een gemeenschap van waarden als democratie, vrijheid, mensenrechten en solidariteit. Daar mogen we trots op zijn”, benadrukte Barroso; applaus viel hem ten deel.

Maar er werd niet alleen achterom gekeken. Zestig jaar Europese Beweging moest zestig ideeën opleveren voor de toekomst. De werkgroepen die erover nadachten, stelden onder meer voor de invoering van een Europees paspoort, grotere aandacht op de EU-agenda voor de vrouw, 9 mei vrij voor iedereen om de dag van Europa te vieren, rechtstreekse verkiezing door de burgers van een Europese president en het bevorderen van een Europese identiteit op scholen.

Uit de beschouwingen van de voorzitters van de instellingen van de Unie viel te concluderen dat zij voorlopig het beleid om de klimaatverandering te stoppen als de voornaamste prioriteit aanmerken. Zoals Pöttering het uitdrukte: „Op dat terrein is het vijf voor twaalf. Laten we als EU mondiaal een leidende rol opeisen, anders verliezen we de strijd.”

In de zaal had iemand ook al een suggestie voor een volgend feestje, of beter gezegd: een herdenking, want iets vieren past in het door betrokkene geopperde verband niet. In 2009 is het zeventig jaar geleden dat Hitler en Stalin een pact sloten. Het bevatte een geheim protocol over de verdeling van Oost-Europa tussen Duitsland en de Sovjet-Unie. Dat legde de basis voor de scheidslijn door Europa na de oorlog.