De generale synode van de GKV maakte vrijdagavond in Zwolle een begin met de bespreking van een rapport van deputaten dienst en recht, dat inmiddels het nodige stof heeft doen opwaaien. De opstellers constateren dat er binnen de GKV een „paradigmaverandering” gaande is: steeds meer kerkleden en kerken gaan met allerlei zaken anders om dan vroeger. Er zou sprake zijn van een verschuiving van verstand naar gevoel, waardoor het emotionele in de kerkdiensten en de onderlinge omgang overheerst. Kerkmensen staan „met beide benen in de moderne cultuur.”Meerdere synodeleden noemden het rapport „eenzijdig” en zetten vraagtekens bij de zorgvuldigheid van de analyse. Ds. G. Gunnink (Amersfoort-West): „Dat er in de kerken veranderingen zijn, is een waarheid als een koe. Dat die gevolgen hebben voor predikanten, ook. Toch is de analyse bruikbaar. Samenvattend zou je kunnen zeggen: we zijn de vanzelfsprekendheid voorbij. Maar ook de verlegenheid, en dat geeft kansen voor de toekomst.”

Begeleiding
In een toelichting zei deputaat ds. R. M. Meijer (Hasselt) dat de passage over een paradigmaverandering binnen de GKV was bedoeld om predikanten bewust te maken dat ze werkzaam zijn in een veranderende leefomgeving; niet om een volledige cultuuranalyse te geven. „De kerkleden veranderen en dat kan spanning opleveren tussen predikant en gemeente, tussen predikant en kerkenraad, en binnen de kerkenraad. Dat heeft effect op het functioneren van predikanten.”

„Het enige dat we hebben gedaan en doen”, schrijven deputaten in antwoord op binnengekomen vragen, „is: op zoek gaan. Waar het van komt dat er probleemsituaties ontstaan rond het functioneren van predikanten en hoe we aan preventie kunnen werken. In de hulpverlening ontdekken we nu herhaaldelijk dat predikanten soms anders tegen allerlei zaken aankijken dan (een deel van) ’hun’ kerkenraad of gemeente. Ook merken we de verschuiving dat predikanten worden afgerekend op de kwaliteit van hun product, om het heel zakelijk te zeggen.”

Deputaten stellen voor hun analyse van wat er in de GKV gaande is met de Theologische Universiteit Kampen en de predikantenvereniging verder door te spreken en te overleggen wat de consequenties zijn voor de opleiding en de begeleiding van predikanten. Ds. Meijer pleitte ervoor de opleiding, begeleiding en nascholing (permanente educatie) van predikanten te verbeteren, evenals de hulpverlening.

Echtscheiding en zondag
De synode maakte vrijdag een begin met de bespreking van enkele revisieverzoeken over huwelijk en echtscheiding. De vrijgemaakte kerk van Groningen-Oost vroeg de synode uit te spreken dat nieuwe huwelijken na echtscheiding „in de regel” pas kerkelijk bevestigd zullen worden als de kerkenraad daarvoor expliciet toestemming heeft gegeven. Ook dient tijdens de voorlezing van het bevestigingsformulier „door passende toevoegingen” duidelijk uit te komen dat sprake is geweest van een eerder maar ontbonden huwelijk.

De commissie Gelderland, die de ingekomen brieven heeft bestudeerd, stelde de synode voor het verzoek van Groningen-Oost enigszins aangepast over te nemen en uit te spreken dat hertrouwen na een scheiding „niet passend wordt geacht bij de stijl van het koninkrijk van Christus.” Wanneer een kerkenraad „om gegronde redenen” toch met een volgend huwelijk instemt, ziet hij toe op de kerkelijke bevestiging daarvan en, zo nodig, op een aan de omstandigheden aangepast gebruik van het huwelijksformulier.

De Bijbel legt alle nadruk op de levenslange duurzaamheid van het huwelijk, aldus de commissie. „En het past bij de stijl van het koninkrijk, zoals de Here Jezus ons die geleerd heeft, grote nadruk te leggen op het karakter van het gegeven jawoord. Een eenmaal gegeven belofte blijft gelden en blijft ook naklinken na een scheiding.”

De commissie stelt dat kerkenraden een eigen verantwoordelijkheid houden ten aanzien van de vraag of een tweede huwelijk na echtscheiding aanvaardbaar is en kerkelijk bevestigd kan worden.

Verschillende synodeleden zeiden blij te zijn dat het voorstel van Groningen-Oost en een (niet openbaar) rapport van de raad van advies huwelijk en echtscheiding, aandacht besteden aan de bevestiging van een tweede huwelijk.

Ds. G. Gunnink (Amersfoort-West) en ds. H. Hoksbergen (Spakenburg-Zuid) riepen op tot terughoudendheid in het nemen van nieuwe besluiten inzake huwelijk en echtscheiding. Ds. Gunning wees op de „kloof” tussen het beleid van de kerk en de praktijk. „Die is onvermijdelijk”, zei hij, „want de norm ligt hoog en de praktijk is weerbarstig. Laten we de kerken de tijd geven om met eerder genomen besluiten te werken, en dit over drie of zes jaar te evalueren.”

Het is nog niet bekend wanneer de synode verdergaat met de bespreking van de revisieverzoeken.

Op de synodetafel lagen gisteren ook enkele verzoeken om revisie en verduidelijking van eerdere synode-uitspraken over vierde gebod en zondag. Zo vroeg de gereformeerd vrijgemaakte kerk in Ten Boer de synode alsnog een algemene uitspraak te doen over de verhouding tussen het vierde gebod en de zondagsviering. J. P. Dwarshuis heeft bezwaar tegen het rapport ”Zondag, HEERlijke dag”, omdat daarin onvoldoende zou uitkomen dat de rustdag een scheppingsinstelling is.

De vorige generale synode, bijeen in Amersfoort, ging in 2005 akkoord met de handreiking ”Zondag, HEERlijke dag”. Daarin worden twee lijnen vastgehouden: enerzijds is in het verlengde van het vierde gebod te verdedigen dat het houden van de zondag een goddelijk gebod is, anderzijds blijft overeind dat in het Nieuwe Testament nergens de zondag als rustdag wordt aangemerkt, of met het vierde gebod verbonden wordt.

De commissie Holland-Zuid, die de revisieverzoeken heeft bestudeerd, stelde de synode voor de revisieverzoeken af te wijzen. Volgens ds. W. Tiekstra (Berkel en Rodenrijs) van de commissie brengen de indieners geen nieuwe argumenten naar voren en heeft de vorige synode het onderwerp afdoende behandeld.

Tijdens de bespreking gaven enkele synodeleden aan dat ze de gronden voor een eventuele afwijzing van de revisieverzoeken onvoldoende onderbouwd vinden. De commissie gaat hun opmerkingen verwerken in een nieuwe besluittekst, die de synode op een later tijdstip bespreekt.