Halfacht. Tegenover het dorpshuis, vanwaar een muzikaal gezelschap straks naar het even verder gelegen monument zal lopen, is iemand druk bezig met voorbereidingen. „Ik vind dat dodenherdenking gewoon op 4 mei gehouden mag worden. Dat je een feestdag als Bevrijdingsdag uitstelt, vind ik heel begrijpelijk, maar de gevallenen mag je toch wel op zondag herdenken?”De opkomst is er deze avond echter niet minder om. Als de torenklok een kwartier gebeierd heeft, zijn zo’n 500 mensen samengestroomd. Het fraaie weer maakt het mogelijk dat zelfs moeders met jonge kinderen de herdenking, die een heel uur duurt, kunnen meemaken.

Het kleine dorp Waarde (1200 inwoners) heeft in de eerste dagen van mei aardig wat om te herinneren. De beginjaren van de oorlog verliepen rustig en zonder bloedvergieten. De dramatische wending kwam op 11 april 1944, toen een Lancasterbommenwerper op een van de huizen van het dorp stortte. L. J. van Fraassen (78), ook aanwezig tijdens de herdenking, kan het zich nog goed herinneren. „Miep Blauwkamer, een van de slachtoffers die daarbij omkwam, diende bij ons. Ze was een leuke meid, echt een heel leuke meid. We waren dol op haar. Meestal sliep ze bij ons thuis, maar die avond zei ze: „Ik ga maar eens thuis slapen.” Zo liep ze eigenlijk haar dood tegemoet, want ’s avonds keerde een heel aantal geallieerde bommenwerpers terug van een bombardement op Aken en boven de Westerschelde werd een van die vliegtuigen door luchtafweergeschut geraakt. Vijf bemanningsleden sprongen uit het brandende toestel. Vier van hen verdronken in de Westerschelde. Het vliegtuig stortte op een huis en daarbij stierven drie inwoners van Waarde.”

Zodra het plechtige geluid van de klok verstomt, verzoekt organisator J. J. Goud het publiek de twee minuten stilte in acht te nemen. En dan is het echt stil. Niemand in Waarde lijkt het ontgaan te zijn dat de gevallenen herdacht worden. Geen verkeer, zelfs geen baby verstoort de gewijde sfeer. Na de Last Post klinkt het Wilhelmus.

De organisatie blijkt bij Goud in goede handen. Waar het volkslied elders nogal eens door niemand of slechts een enkeling wordt meegezongen verzoekt hij vooraf: „We willen graag dat u het Wilhelmus meezingt.” Nu weet iedereen waar men aan toe is en klein en groot zingen dan ook zonder haperen en uit volle borst zowel het eerste als het zesde couplet uit het hoofd mee.

Wethouder J. P. Sinke (SGP) van de gemeente Reimerswaal houdt vervolgens een toespraak waarin hij kort verhaalt hoe Waarde de Tweede Wereldoorlog doorkwam. Hij staat in het bijzonder stil bij degenen die iemand door de dood moesten missen. „Men zegt wel eens dat tijd alle wonden heelt. Dat is misschien wel zo, maar de littekens blijven.” Volgens Sinke is herdenken niet alleen een terugblik, maar ook een blik op het hier en nu. „Wij leven in een vrij land en sommigen denken dat vrij zijn betekent dat je mag doen en zeggen wat je wilt. Wie dat doet, vergeet dat vrijheid voor jezelf begint met respect voor anderen.”

M. J. Ruissen spreekt de menigte en in het bijzonder de kinderen toe namens de twee basisscholen van het dorp. „Wij kunnen gaan en staan waar we willen, maar dat is niet normaal. Dat heeft zelfs mensenlevens gekost en daarom moeten we heel zuinig zijn op onze vrijheid. Daarom kijken we op een avond als deze ook naar onszelf. Als jullie lelijk doen tegen iemand, of wanneer oudere mensen ruzie met iemand maken, voer je eigenlijk een oorlog in het klein.”

Ruissen laat enkele basisschoolleerlingen een krans leggen. Ook het gemeentebestuur, de muziekvereniging en een aantal kinderen leggen bloemen. De herdenking loopt dan op zijn eind. Een van de allerkleinsten is het dan al te veel geworden en door haar moeder naar huis gereden.