Afgelopen donderdag werden er in Pakistan verkiezingen gehouden voor het nationale parlement en de provinciale parlementen van de vier provincies. In enkele kiesdistricten zijn de hertellingen nog in volle gang, maar de uitslag van de Pakistaanse verkiezingen staat in grote lijnen vast. Geen enkele partij zal de absolute meerderheid behalen in het 342 zetels tellende parlement waarvan 272 zetels rechtstreeks worden verkozen en 70 zetels in tweede instantie worden bezet door vrouwen en vertegenwoordigers van religieuze minderheden. Die zetels moeten nog verdeeld worden, volgens een ingewikkeld systeem waar al veel kritiek op is geuit.

Wat de twee grootste partijen betreft reageerden de Pakistaanse kiezers zoals voorspeld in de peilingen. De race om wie de grootste partij zou worden, ging tussen de Moslim Liga-Q, die het beleid van president Musharraf steunt, en de PPP-P van oud-premier Benazir Bhoetto. Geheel naar verwachting verwierf de Moslim Liga-Q de meeste zetels, tot dusver 77. De PPP-P heeft er tot dusver 62. Teleurstellend was de uitslag voor de Moslim Liga-N van oud-premier Nawaz Sharif. Die behaalde tot dusver slechts zestien zetels. Dus ligt de macht bij de kleinere fracties.

De verkiezingsresultaten bij de kleintjes geven de grootste verrassingen te zien. Cricketlegende Imran Khan wist voor het eerst een zetel te winnen; hij komt -waarschijnlijk als eenmansfractie- in het parlement. Opvallend is de verkiezingstriomf van de Mutahidda Majlis Amal (MMA), die de derde partij van het land is geworden. De MMA is een coalitie van zes fundamentalistische islamitische partijen, waarvan twee er Taliban-sympathieën op nahouden. Op een sterk anti-Amerikaans programma en met een beroep op de normen en waarden van de orthodoxe islam voerde de partij campagne voor het nationale parlement en de provinciale parlementen van de vier provincies. De MMA raakte daarmee kennelijk een gevoelige snaar en behaalde op provinciaal niveau in twee provincies een grote overwinning.

Landelijk kan de MMA tot dusver rekenen op 45 zetels. Voor de fundamentalisten betekent dit dat zij elke coalitie zullen kunnen maken en breken. Hoe de Musharraf-gezinde Moslim Liga-Q straks moet gaan regeren met dit anti-Amerikaanse verbond van partijen, is de vraag. De MMA heeft haar kiezers beloofd de Pakistaanse steun aan de Amerikaanse oorlog in Afghanistan in te trekken en een eind te maken aan de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Pakistan. Een coalitie tussen de mullahs en de maulvi’s -de religieuze leiders- van de MMA met Benazir Bhoetto’s progressieve PPP-P is nog onwaarschijnlijker, zodat het nog wel even kan duren voor de nieuwe regering in Islamabad wordt geïnstalleerd.

De MMA gaat de provinciale politiek beheersen in de provincies Baluchistan en North West Frontier. Dat beide bergachtige en dunbevolkte provincies grenzen aan buurland Afghanistan en Amerikaanse Special Forces juist in deze gebieden nog altijd op zoek zijn naar al-Qaida-strijders, maakt de overwinning van de anti-Amerikanen des te pikanter.

Advocaat en mensenrechtenactivist Latif Afridi uit Peshawar, de hoofdstad van North West Frontier Province, heeft daarvoor een verklaring. Het is de schuld van de Pakistaanse overheid zelf dat de bevolking in het grensgebied op de mullahs heeft gestemd. „Dit is het minst ontwikkelde deel van Pakistan. De bevolking is hier dom gehouden door de overheid. Er was nooit geld voor scholing, alleen maar voor het stichten van madrassa’s, religieuze scholen. Dan moet je niet vreemd opkijken dat de mullahs een stembusoverwinning behalen.”

Medewerkers van de waarnemersmissie van de Europese Unie brachten zaterdag hun voorlopige rapport uit. De bevindingen van de negentig Europese waarnemers, die onder leiding van de Ierse europarlementarier John Cushnahan de verkiezingsperiode hebben gevolgd, zijn vernietigend voor de Pakistaanse autoriteiten. Het definitieve rapport wordt over enkele weken aangeboden aan EU-buitenlandcommissaris Chris Patten.

Op elk aspect van het verkiezingsverloop uit de EU-missie scherpe kritiek. De door de Pakistaanse overheid ingestelde verkiezingscommissie functioneerde niet onafhankelijk, maar gaf privileges aan Musharraf-gezinde kandidaten. Voor gedupeerde kandidaten van andere partijen en gewone kiezers was er geen gelegenheid hun beklag te doen. Ook de gang van zaken op de verkiezingsdag zelf deugde niet. In sommige stembureaus werden kiezers weggestuurd. Slechte logistieke voorbereidingen en onvoldoende coaching van stembureau-medewerkers zijn hier volgens de EU-missie schuldig aan.

Belangrijkste punt van kritiek van de waarnemers is de tegenwerking die de oppositiepartijen ontvingen om verkiezingsbijeenkomsten te organiseren, terwijl de regeringsgezinde kandidaten alle medewerking ontvingen van zowel landelijke als provinciale als plaatselijke bestuurders. Zo kon menige pro-Musharraf-kandidaat aanwezig zijn bij de startceremonie of eerstesteenlegging van in allerijl goedgekeurde ontwikkelingsprojecten als de bouw van nieuwe wegen, om daar concrete politieke beloften te doen aan hun kiezers.

De regering van Musharraf sprak de beschuldigingen van de waarnemers tegen. De leiders van de politieke partijen hebben van de staatsmedia voldoende gelegenheid gehad hun denkbeelden uit te dragen, liet de regering weten.