Bevlogen evangelicaal
Tom Wright, een vooraanstaand nieuwtestamenticus en bisschop van de anglicaanse kerk in het Engelse Durham, is een vruchtbaar theoloog en schrijver. De invloed die hij in het Engelse taalgebied heeft, begint steeds meer door te dringen in Nederland. Dat blijkt onder andere uit twee nieuw vertaalde boeken.
In evangelicale kring heeft Wright, die zich profileert als orthodox en evangelicaal, vooral krediet gekregen doordat hij het historische karakter van de evangeliën benadrukt. Zo publiceerde hij in 2003 de magistrale studie ”The Resurrection of the Son of God”, waarin hij de lichamelijke opstanding van Christus krachtig en op erudiete wijze verdedigt.”Jezus en het evangelie van Judas” -geschreven in 2006 als reactie op de hype rond dit gnostische evangelie- laat zien dat Wright terecht krediet heeft opgebouwd. Hij zet helder uiteen hoe de gnostische visie in het evangelie van Judas volstrekt onverenigbaar is met de boodschap van de Bijbel. De nieuwtestamentische verkondiging van verlossing door Christus en de komst van Gods Koninkrijk -die diep geworteld is in het Oude Testament- staat haaks op de gnostische visie van verlossing door zelfkennis en ontsnapping uit deze wereld.
De hype rond het Judasevangelie is al langxxx overgewaaid. Toch houdt ”Jezus en het evangelie van Judas” zijn waarde, omdat het wachten is op de volgende vergelijkbare mediastorm. De aandacht voor de niet-canonieke evangeliën heeft namelijk alles te maken met de tijdgeest, zo laat Wright op verhelderende wijze zien. „Alles voldoet, zo lijkt het wel, als het maar iets anders is dan het klassieke joden- of christendom.”
Een heel ander boek is ”Eenvoudig christelijk”, door de uitgever gepresenteerd als „waardig opvolger van C. S. Lewis’ ”Onversneden Christendom”.” Wrights doel met dit boek is „beschrijven waar het in het christelijk geloof om gaat, het aan te prijzen bij buitenstaanders en het uit te leggen aan ingewijden.” (9)
Het boek bestaat uit drie delen. Wright zet in deel 1 in met vier „echo’s van een stem.” De menselijke passie voor gerechtigheid is zo’n echo, evenals de hernieuwde belangstelling voor spiritualiteit. Als mensen hebben we ook een diep besef dat we gemaakt zijn om samen te leven (de derde echo). Als vierde noemt Wright de menselijke beleving van schoonheid.
Opstanding
Het christelijk geloof is volgens Wright het verhaal dat de juiste verklaring biedt van de stem die we in deze echo’s horen weerklinken. In het tweede deel zet Wright dit verhaal uiteen. Het is het verhaal van God, Die de wereld schiep die daarna tegen Hem in opstand kwam. God koos Abraham uit om door zijn nageslacht, het volk Israël, Zijn reddingsoperatie uit te voeren. Israël blijkt te falen in zijn roeping, maar in de loop van de tijd groeit in het Oude Testament de hoop op een Verlosser en de nieuwe schepping die Hij zal brengen.
Het verhaal komt tot een climax met de komst van Jezus en Diens aankondiging van de komst van Gods Koninkrijk. In Zijn lijden en sterven nam Jezus de last van de zonde en het kwaad op Zich en door Zijn opstanding heeft God de schepping weer voor zich opgeëist.
Op dat laatste, de implicaties van de opstanding, legt Wright grote nadruk. Met de opstanding van Jezus is de nieuwe schepping in gang gezet in het heden. Leven als christen -zoals Wright dat in het derde deel van het boek uiteenzet- is dan ook leven in het licht van de nu al begonnen toekomst. Wright beschrijft het christelijke leven aan de hand van thema’s als de kerk, het gebed en de Bijbel.
De kracht van Wrights benadering is dat hij het christelijk geloof presenteert als een samenhangend geheel dat heel de werkelijkheid omvat. Het werk van Christus heeft niet alleen consequenties voor de verhouding tussen God en het individu, maar heeft kosmische dimensies. Heel verhelderend is ook de rode lijn die door het boek loopt aan de hand van drie verschillende visies op de verhouding tussen God en de wereld die Wright onderscheid: de pantheïstische, de deïstische en de christelijke.
Behalve toegankelijk is het boek ook inspirerend. Wright schrijft fris en werpt nieuw licht op het oude Bijbelse verhaal door de grote lijnen te schetsen. Hij schrijft ook prachtige dingen over bijvoorbeeld christelijke spiritualiteit (een besef van zowel de majesteit van God als Zijn intieme aanwezigheid) en ethische aspecten als geweld, verzoening, boosheid en seksualiteit.
Rechtvaardiging
Toch zijn er in het licht van de gereformeerde belijdenis ook serieuze kanttekeningen te maken. Zo benadrukt Wright dat de Bijbel niet zozeer een bron is van informatie als wel een van de middelen waardoor God werkt. De vraag is echter of zijn poging om discussies over de onfeilbaarheid van de Schrift te overstijgen wel recht doet aan het openbaringskarakter van de Bijbel.
Een tweede punt is dat het geloof voor Wright niet zozeer het middel is om vergeving van zonden en vrijspraak te krijgen (de rechtvaardiging), maar het erkennen van Jezus als Heer en Hem navolgen. Hierin is te merken dat Wright aanhanger is van wat in de nieuwtestamentische wetenschap bekendstaat als de nieuwe Paulusvisie, wat tot gevolg heeft dat zijn visie op de rechtvaardiging eerder rooms-katholiek dan protestants is te noemen.
Het is vooral om deze reden dat Wrights theologie in met name reformatorische evangelicale kringen omstreden is. Iemand als Tim Keller -die onlangs met ”The Reason for God” een vergelijkbaar boek publiceerde- sluit op dit punt veel duidelijker aan bij de gereformeerde traditie.
Hiermee hangt samen hoe Wright spreekt over de zonde en het oordeel. Hij stelt beide aan de orde, maar vrijwel nooit in een persoonlijk perspectief. De Bijbelse notie van zonde als een macht die mensen als slaven gebonden houdt en Gods toorn oproept, is vrijwel afwezig. Veelzeggend is dat Wright nergens ingaat op wat de Bijbel zegt over de eeuwige straf en de hel, ook niet om eventuele tegenwerpingen tegen het christelijk geloof te pareren.
Wright weet als geen ander de implicaties van Christus’ opstanding uit te werken. Voor veel reformatorische christenen is dat een heilzame correctie, maar het gaat bij hem wel ten koste van de focus op het kruis. In de gereformeerde traditie zijn daarover diepgaander noties te vinden dan Wright naar voren brengt.
N.a.v. ”Jezus en het evangelie van Judas”, door Tom Wright, vertaald uit het Engels door Dorienke de Vries; uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2007; ISBN 978 90 239 2196 7; 113 blz.; € 12,50;
”Eenvoudig christelijk”, door Tom Wright, vertaald uit het Engels door Wim van der Schee; uitg. Van Wijnen, Franeker, 2007; ISBN 978 90 5184 292 7; 208 blz.; € 14,95.