Het meest aansprekende verschil van mening tussen Opstelten en zijn opponent, de Brabantse gedeputeerde Hoes, was de noodzaak van een nieuw beginselprogramma voor de VVD. Partijleider Rutte kondigde in januari aan dat hij dit stuk, dat voor het laatst in de jaren tachtig van de vorige eeuw is herzien, gaat herschrijven. Hoes vond dat niet nodig, terwijl Opstelten Rutte zijn gang wilde laten gaan.Als Hoes gekozen zou zijn, dan zou óf hij óf Rutte een aanzienlijk gezichtsverlies lijden. Als Rutte met zijn werk kon doorgaan, zou Hoes een van de belangrijkste punten uit zijn campagne niet waar kunnen maken. En als Hoes zijn zin zou krijgen, zou Rutte gekneveld zijn door Hoes.

De liberalen hebben na de affaires met Wilders en Verdonk blijkbaar geen zin in nieuwe vetes. De partij staat er in de opiniepeilingen allerbelabberdst voor. Op dit moment bezetten de liberalen 21 zetels in de Tweede Kamer. In de peilingen staat de partij op 15. Dat is ongeveer evenveel als de PVV van Wilders en Trots op NL van Verdonk elk afzonderlijk ook zouden behalen. Onder Bolkestein bemachtigde de VVD in 1998 38 Kamerzetels.

Maar dat Opstelten de gewenste rust in de partij kan brengen, lijkt onwaarschijnlijk. Dat heeft hij voor een deel aan zichzelf te wijten. De Rotterdamse burgemeester heeft zich drie doelen gesteld voor de komende drie jaar dat hij de voorzittershamer hanteert. De gemakkelijkste is een permanente campagne op te zetten. De meeste gevestigde partijen kijken met enige afgunst naar de relatieve nieuwkomer SP. Mede door de permanente zichtbaarheid in het land, is de groei van Marijnissen en zijn kornuiten te verklaren. Andere partijen willen dat succes graag evenaren.

Als Opstelten de ondernemers in zijn achterban ertoe weet te bewegen de armlastige VVD royaler te steunen, zou zo’n permanente campagne wellicht haalbaar zijn.

Het geldtekort kan ook verdwijnen als het ledental toeneemt. Dat is het tweede doel dat Opstelten zich heeft gesteld. Evenals de meeste grote politieke partijen heeft de VVD te maken met een gestage terugloop van het aantal leden. Op het hoogtepunt, begin jaren tachtig, hadden de liberalen ruim 100.000 leden. Nu zijn er dat nog geen 37.000. Op dit moment daalt het ledental met enkele procenten per jaar. Of de nieuwe voorzitter die trend kan keren, zal de tijd leren. Maar hij heeft het tij niet mee. Alle grote partijen lijden verliezen.

De moeilijkste opgave die Opstelten zich heeft gesteld, zijn betere verkiezingsuitslagen. In 2009 vinden verkiezingen voor het Europees Parlement plaats, het jaar daarna voor gemeenteraden en uiterlijk in 2011 moeten er nieuwe Tweede Kamerleden worden gekozen. Opstelten wil een groei van 21 naar 35 zetels. De grote moeilijkheid voor de nieuwe voorzitter is dat hij daar nauwelijks invloed op kan uitoefenen. De populariteit van de lijsttrekker bepaalt voor het overgrote deel de uiteindelijke verkiezingsuitslag en niet de deskundigheid of populariteit van de partijvoorzitter.

Als de VVD niet terugkomt op het oude niveau, zal de onrust in de partij snel terugkeren. De kansen voor een opleving zijn echter kleiner dan ooit. Zowel Wilders als Verdonk trekt een aanzienlijk deel van de oorspronkelijke VVD-aanhang naar zich toe. Dat Opstelten een groei van bijna 70 procent van het aantal Kamerzetels van nu weet te realiseren en een groei van ruim 130 procent ten opzichte van de huidige peilingen, lijkt een vrijwel onmogelijke opdracht. Zo geeft hij partijgenoten nu al argumenten in handen om hem in 2011 de laan uit te sturen.

En de liberalen zullen Opstelten niet sparen. Als de partij aan het kwakkelen blijft, is kritisch naar de partijvoorzitter kijken het eerste wat VVD’ers doen. Zo heeft de partij in het verleden al meerdere partijvoorzitters opgeofferd. Zij zijn in tijden van crisis ideale zondebokken.