De tijd van dienstmeisjes en kokkinnen is voorbij. In de jaren ’50 van de vorige eeuw namen huishoudelijke apparaten huisvrouwen een heleboel werk uit handen en raakte de werkster overbodig. Nu, in een maatschappij met veel tweeverdieners, is het uitbesteden van schoonmaakwerkzaamheden weer gewenst.Een betaalde hulp in het huishouden is niet meer slechts voorbehouden aan de elite of aan gezinnen met veel kinderen. „Dertien procent van de vrouwen en 13 procent van de mannen heeft een betaalde hulp”, aldus Wil Portegijs, wetenschappelijk medewerker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Hoger opgeleiden hebben vaker hulp dan lager opgeleiden, zo blijkt uit de cijfers van het SCP: 28 procent van de vrouwen en 31 procent van de mannen laat het huis wel eens door iemand anders kuisen.

Een goede werkster vinden blijkt in de praktijk geen sinecure. Het aanbod is groot genoeg: op een site als Marktplaats.nl bieden zich massa’s poetsvaardigen aan, prikborden in supermarkten hangen vol briefjes van hulpzoekenden en hulpbiedenden. Maar wie is in dit woud van werksters de ultieme poetsvrouw? De praktijk leert dat mond-tot-mondreclame de betrouwbaarste resultaten oplevert. Vandaar dat Marktplaats.nl woensdag startte met een test die bezoekers de mogelijkheid biedt een waardeoordeel te geven bij een zich aanbiedende dienstverlener. Op deze manier moet het gemakkelijker worden de kwaliteit van de aangeboden diensten te bepalen. Wie helemaal op safe wil spelen, kan zich wenden tot een bemiddelingsbureau. Hij betaalt er weliswaar wat meer voor, maar krijgt wel de garantie dat het met de hulp goed zit.

Sociale zekerheid
Veel mensen betalen hun werkster uit het vuistje, om het zo maar eens uit te drukken. Er was een regeling ”witte werkster”, maar die bracht rompslomp en extra kosten met zich mee. Daarom riepen de ministeries van Financiën en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de regeling dienstverlening aan huis (DAH) in het leven. Volgens deze regeling mag een particulier drie dagen per week persoonlijke diensten (zoals schoonmaken, tuinonderhoud, hond uitlaten, verzorging, strijken of op kinderen passen) laten verrichten zonder daar loonbelasting of premies voor werknemersverzekeringen over te hoeven afdragen. De dienstverlener moet die verdiensten vervolgens wel opgeven in zijn aangifte inkomstenbelasting.

De regeling bestaat sinds ruim een jaar. Of er veel mensen gebruik van maken, weten ze bij het ministerie van SZW niet, omdat de aangiftes inkomstenbelasting over 2007 nog niet bekend zijn. Het ministerie wil desgevraagd geen uitspraken doen over hoe de regeling in de praktijk wordt ontvangen.

Terwijl de vraag een interessante is. „Als opdrachtgever en werkgever hebt u geen papieren rompslomp”, belooft de regeling. Maar is dat zo? De particulier die een hulp in dienst neemt, hoeft dan wel niets af te dragen, maar moet toch een arbeidsovereenkomst aangaan, doorbetalen bij ziekte en vakantietoeslag verrekenen. Daarbij komt dat de dienstverlener zijn inkomsten weliswaar moet opgeven, maar daarmee geen sociale zekerheden opbouwt. De vraag is hoeveel er van dat opgeven in de praktijk terechtkomt.

Goedkoper
Volgens Roel Hellemons van bemiddelingsbureau Schoonmaakwoede uit Amsterdam heeft de regeling dienstverlening aan huis er in elk geval toe geleid dat de legaal werkende hulp in de huishouding meer in de belangstelling staat. „Wat mij betreft mag er nog wel wat meer ruchtbaarheid aan gegeven worden.” Of de regeling een verbetering is ten opzichte van de oude wittewerksterregeling weet Hellemons niet. „Voor mensen die in de bijstand zitten, is de regeling handig. Door er gebruik van te maken, zijn ze ontslagen van de sollicitatieplicht. Maar of ze efficiënt bijdraagt aan vermindering van het aantal zwarte werksters vraag ik me af. Ik denk het niet. Het gros werkt nog altijd zwart, meer dan driekwart denk ik. Logisch, want het blijft goedkoper. Wij vragen 16,50 euro per uur, een zwarte werkster gemiddeld een tientje.”

Hellemons had liever gezien dat het ministerie wit werken op een andere manier zou stimuleren. „Subsidiëren hoeft van mij niet, een bedrijf moet zijn eigen broek kunnen ophouden, maar het huidige btw-tarief van 19 procent zou bijvoorbeeld omlaag kunnen naar 6 procent.”

„Ik hoor hen vaak gezellig samen keuvelen”

Sinds de geboorte van haar vijfde kind komen er werksters over de vloer bij Connie Rovers (40). Sinds het voorjaar van 2007 maakt de Vleutense samen met twee vrouwen van Turkse afkomst -hun namen willen ze liever niet vermeld zien- elke maandagochtend haar hele huis schoon. „Waarom zou je géén hulp nemen? Je koopt tijd.”

„Nog nooit had ik zulke goede hulpen als deze. Twee Turkse schoonzussen zijn het, van 26 en 38 jaar. Ze komen eens per week, twee uurtjes. Ik help altijd mee, vind het raar om iets anders te gaan zitten doen als er iemand in mijn huis bezig is. Het is leuk dat ze het samen gezellig hebben, ik hoor hen vaak keuvelen met z’n tweeën. Ik heb hen ook nog aan twee andere adressen geholpen.

Ze zijn heel schoon, sturen me er vaak opuit voor allerlei spuitbussen en doekjes. Meestal werken we twee uur hard door, af en toe drinken we samen thee en dan praten we wat. Ik wil per se allochtone vrouwen als hulp, andere culturen vind ik boeiend. Ze hebben snel door dat je christen bent, en stellen daar nieuwsgierig vragen over.

Veel mensen schamen zich ervoor dat ze hulp hebben. Dat snap ik niet. Je koopt tijd. Ik werk toch? Dan kies ik ervoor. Ja, ik betaal hun zwart, 10 euro per uur. Als het vakantie is en ze komen toch, krijgen ze een tientje extra. Problemen heb ik er niet mee, het gaat om zo’n klein bedrag. Je hele huis met zwart geld laten verbouwen, vind ik wat anders. Maar dit zijn gewoon huisvrouwen met hardwerkende mannen en schoolgaande kinderen, dat vind ik van een andere orde dan iemand die van zwartwerken zijn weektaak maakt. Volgens mij is dit een gedoogde manier van werkverschaffing. Het is zo kleinschalig. En ik help hen ermee, ik had van die 40 euro ook kleren kunnen kopen, of kunnen recreëren.”

„Tante Rachel weet hoe alles reilt en zeilt”

Geen lange zoektocht, geen briefjes op het prikbord; hulp Rachel van Arkel werd Corina Boer in de schoot geworpen. „Waar vind ik een betere?”

„In augustus 1991 begon Rachel als 18-jarige fulltime bij mijn schoonouders. Met vijf zoons en twee bedrijven waren daar klussen genoeg voorhanden. Inmiddels werkt ze al weer bijna zes jaar bij ons.

Ik heb best getwijfeld of ik wel een hulp in de huishouding wilde. Zeker in het begin moest ik wennen aan het idee dat een ander aan mijn spullen zit. Mijn man wist me echter over de streep te trekken. Inmiddels heeft Rachel zich onmisbaar gemaakt.

Elke vrijdag neemt ze de benedenverdieping onderhanden. De slaapkamers doe ik zelf. Dat vind ik de beste oplossing om de taken te verdelen. Nadat beneden alles blinkt, houdt ze altijd wel tijd over voor een extra klusje. Soms geven we de bijkeuken een goede beurt. In de zomer doet ze vaak de tuin er nog even bij. Geen klusje is haar te gek of te vies. Ze pakt bijvoorbeeld ook gerust een witkwast en gaat daarmee nicotinemuren te lijf.

In april hopen wij ons zevende kindje te krijgen. Na de geboorte van onze zesde dochter heeft Rachel de kraamuren aangevuld. Tegenwoordig vertrekt de kraamverzorgster al om een uur of vier naar huis. Mijn man heeft een tegelhandel die tot zes uur is geopend. Dan is het heerlijk dat Rachel komt koken en alvast met de kinderen eet.

Voor onze dochters is het ook vertrouwd. Tante Rachel weet hoe alles reilt en zeilt. Ze neemt haar kinderen gewoon mee als ze geen school hebben. Dan zijn ze lekker met onze dochters aan het spelen. Of aan het ruziemaken. Dat hoort er natuurlijk ook bij.

Eigenlijk voelt het als familie. Het is altijd gezellig onder elkaar. Dat is natuurlijk ook wel een voorwaarde. Als hulp spanning oproept, krijg je al snel een onwerkbare situatie. Dat is bij ons gelukkig niet het geval. Bovendien gaat ze als een raket, zeggen we vaak voor de grap. Waar vind ik een betere hulp?”

„Ik hou van haar”

Hoelang Marijke Riemens al bij mevrouw A. van Houwelingen-van der Duyn Schouten werkt, weet de 93-jarige dame niet. Maar het moet in ieder geval een periode van minstens twintig jaar zijn.

„Sinds mijn huwelijk heb ik hulp gehad. Toen we pas getrouwd waren, werkte mijn man als politieman in Goedereede. Daar bewoonden we een torenwachterswoning, een erg bewerkelijk huis. Het was toen heel normaal om van zeven uur ’s morgens tot zeven uur ’s avonds een werkster te hebben. Ook later toen we in Zeeland woonden, had ik altijd een hulp in de huishouding. Maar zo lang als Marijke zijn ze nooit geweest.

Wanneer ze precies is begonnen, weet ik niet meer. De jaartallen die ik vroeger op school leerde, kan ik nog steeds opdreunen. Van de laatste tijd vergeet ik echter wel eens wat. Ze is er in ieder geval al meer dan twintig jaar. Mijn man is in 1989 overleden. En toen kwam ze in ieder geval al bij mij.

Hoe ik haar als hulp heb gekregen, weet ik ook niet meer. Ze komt uit Souburg. We hebben daar nog een aantal jaren gewoond. Mogelijk hebben kennissen daar me met haar in contact gebracht.

In totaal ben ik negen keer verhuisd. De laatste twee keer heeft ze me daarbij geholpen. Ik hoop dat ze het werk nog lang volhoudt.

Marijke komt één keer in de veertien dagen een ochtend. Ze bepaalt haar werk grotendeels zelf. Ik bemoei me er niet zo veel mee. Doordat ik last heb van evenwichtsstoornissen moet ik me een beetje gedeisd houden.

Nu haar man gepensioneerd is, gaan ze vaker op reis. Als Marijke twee weken weg is, geeft ze alles vlak voordat ze gaat nog een beurt. Deze zomer gaat ze echter zeven weken weg. Dan moet ik wat anders regelen. Wat weet ik nog niet. Ik heb wel eens een alfahulp gehad. Maar dat beviel me helemaal niet. Dan heb ik liever een beetje stof hier en daar.

Marijke is een ontzettend lieve meid. Ik hou van haar en ik geloof dat het wederkerig is.”