Bessen uit eigen tuin
Een tros rode aalbessen is prachtig om te zien. Vooral als ze komen van struiken uit eigen tuin. Voor het telen van bessen is wat meer ruimte nodig dan een kleine stadstuin bij een tussenwoning. Toch zijn er liefhebbers die ook in zo’n kleine tuin een bessenstruik hebben. Het geeft veel voldoening om de trossen te zien groeien en rijpen. Je kunt de twijgen langs een schutting leiden of een struik op een stammetje kopen. Wie kiest voor witte bessen of kruisbessen loopt minder risico dat de vogels hem voor zijn.
Natuurlijk kun je in een kleine tuin ruimte maken voor een bessenstruik. De struik is een frisgroene plant die al vroeg bloeit met trosjes geelgroene bloemen. Wie meer bessen wil telen, moet over een wat groter oppervlak beschikken of een volkstuin huren. Een volgroeide struik van een zwarte of rode bes beslaat wel 1 vierkante meter. Door aanbinden en snoeien is de vorm te reguleren, maar de oogst zal kleiner zijn.Het zijn de bessen die de plant aantrekkelijk maken, want de bloemtrosjes hebben weinig sierwaarde. Bijen en hommels weten ze echter goed te vinden; de insecten zijn heel belangrijk voor de bestuiving. Een familielid van de bes, met hetzelfde type blad, wordt wel als sierheester gebruikt. Dat is de Ribes sanguineum, die in het vroege voorjaar bloeit met op trosjes frambozen lijkende rozerode bloempjes.
Voor het oogsten van rode aalbessen is het nodig een net over de struiken te hangen, zodra de bessen beginnen te kleuren. Doe je dat niet, dan zijn de merels of lijsters je altijd voor. Op zoek naar wormpjes en slakken komen ze ook onder de bessenstruiken en die rode balletjes zijn voor deze vogels onweerstaanbaar. Daarom moet het net de grond raken, zodat de vogels er niet onder kunnen komen. Je kunt ook fijn gaas om de struik spannen, als je maar zorgt dat de vogels er onder en boven niet bij kunnen komen. Bij witte en zwarte bessen heb je minder snel last van vogels, maar bij droogte blijven ze er evenmin van af. Kruisbessen worden weinig door vogels gegeten.
Scheuten inkorten
Bij het snoeien van bessen is het belangrijk om te weten aan welke takgedeelten de bloemknoppen en daarna de bessen komen. Bij rode en witte bessen ontstaan die grotendeels aan de basis van eenjarig hout. Daar waar vorig jaar de scheuten zijn gaan groeien, komen dit jaar veel bloemtrossen. Door jaarlijks de eenjarige scheuten voor twee derde in te korten, voorkom je dat de struik snel te groot wordt en snoei je niet de bloemknoppen weg. Bij oudere struiken is het nodig oude scheuten dieper weg te halen, om zo verjonging te bewerkstelligen. Zorg er ook voor dat de struik enigszins open blijft, zodat er voldoende licht bij kan komen.
Bij zwarte bessen groeien de meeste vruchten aan scheuten die het vorige seizoen zijn ontstaan, maar ook aan tweejarige scheuten. Kort daarom de eenjarige scheuten niet in, maar knip regelmatig oudere scheuten aan de basis weg. Houd bij het snoeien altijd de vorm in de gaten, denk aan de nieuwe scheuten en aan de lengte die er in het komende groeiseizoen bijkomt. Aangezien mussen in de winter bij gebrek aan voedsel zich nog wel eens te goed willen doen aan de knoppen van aalbessen, is het raadzaam tot maart te wachten met snoeien.
Bij kruisbessen groeien de vruchten aan een- en meerjarige twijgen. Zorg daarom voor open struiken en kort jaarlijks de scheuten iets in. Aangezien bessen al vroeg bloeien, bestaat er kans op vorstschade. Met name bij de rode aalbes en de kruisbes is dit gevaar aanwezig. Hang daarom bij nachtvorst in de bloeitijd een laken over de plant.
Jonkheer van Tets
Er zijn verschillende rassen rode bessen te verkrijgen. Sommige zijn er al jaren en hebben hun waarde duidelijk bewezen, zoals Jonkheer van Tets. Let bij aankoop goed op oogsttijd, productiviteit, grootte van bes en tros en de zuurheid. De keuze aan witte en zwarte bessen is beperkt. Bij een zwarte bes is het belangrijk dat de plant vrij is van rondknopmijt. De aanwezigheid hiervan is in de winter te herkennen aan knikkervormige bloemknoppen. Als een zwarte bes hiermee besmet is, raakt de struik ze niet meer kwijt, of je moet rigoureus gaan bestrijden, wat in een particuliere tuin niet mogelijk is. Bij een beginnende aantasting kun je in de winter alle takjes met ronde knoppen wegknippen, maar meestal ben je te laat. De enige oplossing is de plant te rooien en te vernietigen, want de plaag wordt alleen maar erger.
Bij kruisbessen is keuze uit verschillend gekleurde vruchten, vruchtbeharing, smaak en gevoeligheid voor meeldauw. Bovendien worden kruisbessen dikwijls op stam aangeboden. Deze vorm neemt minder ruimte in, maar goede steun is nodig. Een nadeel van kruisbessen is dat ze stekels bezitten.
Bessen zijn ook goed zelf te stekken. Steek in de winter eenjarige scheuten op een beschutte plaats in de grond. Leg bij vorst een jutezak of een oud laken over de stekken om uitdroging te voorkomen. In het voorjaar zullen ze wortels vormen en gaan uitlopen. Laat ze het eerste jaar met rust en plant ze vervolgens op hun plaats.