„Stuk Northrop persoonlijk”, schreef Den Uyl
APELDOORN - Door te verzwijgen dat prins Bernhard behalve bij Lockheed bij nog een tweede smeergeldaffaire was betrokken, behoedde premier Den Uyl het koningshuis voor een diepe crisis, aldus een vandaag verschenen proefschrift. Blijkbaar was de prins nog riskanter in zijn optreden en Den Uyl nog behoedzamer dan altijd is gedacht. Een feitenoverzicht in vraag en antwoord.
Wat was de Lockheedaffaire?
De Lockheedaffaire bestaat uit meerdere kwesties die de positie van prins Bernhard aan het wankelen brachten. Een commissie maakte in de jaren zeventig bekend dat „een hoge Nederlandse functionaris” het bedrijf in 1974 om geld zou hebben gevraagd. Daarop doken twee brieven op waarin prins Bernhard de topman van Lockheed vraagt om 1 miljoen dollar. Het betreft commissiegeld voor het geval de Nederlandse defensie een verkenningsvliegtuig zou aanschaffen bij het Amerikaanse bedrijf.Verder bleek Lockheed begin jaren zestig ruim 1 miljoen dollar te hebben gestort op een Zwitserse bankrekening. Het bedrijf verkeerde in de overtuiging dat het bedrag voor de prins bestemd was. In 1968 stortte Lockheed op de bankrekening van ene Victor Baarn nog eens 100.000 dollar. Het vermoeden rees dat ook dat bedrag voor de prins bestemd was.
Hoe ging premier Den Uyl met de Lockheedaffaire om?
Den Uyl stelde de commissie-Donner in om de kwesties te onderzoeken. Doorslaggevend bewijs dat de prins steekpenningen had aangenomen kwam niet boven tafel; het oordeel van de commissie over zijn contacten met Lockheed was snoeihard. Den Uyl slaagde erin de prins uit handen van justitie te houden. Wel moest de prins zijn functie van inspecteur-generaal der krijgsmacht neerleggen, terugtreden uit een aantal adviesraden en mocht hij zich niet meer in militair uniform vertonen.
Welke tweede affaire zou Den Uyl hebben verzwegen?
In een twaalf pagina’s tellende bijlage bij het Lockheedrapport repte de commissie-Donner van een tweede affaire „van niet minder betekenis en met bijna honderd procent zekerheid wederom prins Bernhard in de hoofdrol.” Deze affaire draaide om een prinselijke lobby voor de aanschaf van gevechtsvliegtuigen van Lockheedconcurrent Northrop, eveneens een Amerikaans bedrijf. Prins Bernhard zou hiervoor 750.000 dollar hebben ontvangen. Over de bewuste bijlage schreef Den Uyl blijkens zijn aantekeningen: „Stuk Northrop persoonlijk.” Vervolgens borg hij die op in de kluis.
Hoe zag prins Bernhard zijn eigen rol in het Lockheedschandaal?
Na Bernhards dood op 1 december 2004 onthulden twee verslaggevers van de Volkskrant de inhoud van negen vertrouwelijke gesprekken die zij tussen januari 2001 en april 2004 met de prins hadden gevoerd. In die gesprekken wees de prins zijn vriend Fred Meuser aan als de boosdoener rond de Lockheedaffaire. De prins: „Lockheed bood mij uit vriendschap een vliegtuig aan ter waarde van 6 miljoen dollar. Ik heb gezegd: Sorry, dat gaat niet. Geef mij maar een miljoen en stort dat bedrag dan op de rekening van Meuser.” De prins zou van dit bedrag ’slechts’ 250.000 dollar hebben ontvangen en dat hebben weggeschonken aan noodlijdende vrienden. Het restant ging volgens de prins naar Meuser, die dat tegen zijn toezegging in nooit zou hebben overgemaakt naar het World Wildlife Fund (WWF). Meuser heeft de lezing van de prins altijd ontkend.
Ook de ’bedelbrieven’ uit 1974 zouden afkomstig zijn uit de koker van Meuser. De prins: „Ze waren opgesteld door Meuser, samen met de advocaat van Lockheed. Ik kreeg ze kant en klaar voorgelegd. Alles wat ik moest doen was deze omzetten in mijn eigen handschrift met mijn eigen pen.” Na verschijning van het persbericht over „de hoge Nederlandse functionaris” viel de prins naar eigen zeggen van zijn stoel. „Ik zei: Nu hang ik, wie wil nu nog geloven dat ik dat miljoen had willen hebben voor WWF?”
Wat zei de prins in de interviews over de handelwijze van Den Uyl?
„Ik vind misschien wel dat de goeie Den Uyl iets te ver is gegaan. Maar dat is volgens mij gebeurd onder invloed van zijn eigen partij, de PvdA, die mij dood wilde hebben of zoiets.”
Wat kan Den Uyl hebben bewogen de affaire Northrop uit de publiciteit te houden?
Mogelijk de wetenschap dat nog krassere maatregelen jegens de prins bij openbaarmaking onontkoombaar zouden worden, waarna het Oranjegezinde deel van Nederland zich misschien zou keren tegen zijn PvdA. Zijn genegenheid jegens koningin Juliana speelde waarschijnlijk ook een rol. Op zijn sterfbed ontving hij van haar een bedankbrief voor zijn optreden rond Lockheed, ondertekend met: Uw oude ’praatpaal’ Juliana.
