Het tij lijkt gekeerd in het onderzoek naar de gifmoord op Munir in 2004. Nieuwe bewijzen tonen nauwe betrokkenheid aan van topfunctionarissen van de Indonesische geheime dienst. De druk op de Indonesische regering om het moordcomplot te ontrafelen, groeit met de dag. De politie wil zo snel mogelijk verdachte geheim agenten van de Indonesische inlichtingendienst BIN ondervragen. BIN-directeur Syamsir Siregar verklaarde zijn agenten niet te beschermen als er bewijs is voor hun deelname aan de samenzwering. In Jakarta vragen veel mensen zich nu af wanneer de volgende arrestatie plaatsheeft.Munir’s weduwe Suciwati had op vrijdag aanvankelijk een dag vol tegenslagen. In een snikhete rechtszaal in het centrum van Jakarta eiste de officier van justitie in de arrondismentsrechtbank lage gevangenisstraffen van 18 en 16 maanden voor de toenmalige algemeen-directeur van Garuda Indonesia Indra Setiawan en een collega voor hun medeplichtigheid in het moordcomplot. ‘De geeiste gevangenisstraffen zijn extreem laag.’

Vorig jaar schokte het hooggerechtshof de internationale gemeenschap door Pollycarpus Priyanto, die eerder tot veertien jaar gevangenisstraf was veroordeeld wegens moord met voorbedachten rade en vervalsing van documenten, vrij te spreken. De verontwaardiging groeide in augustus na het afspelen van een geheime bandopname tijdens de gerechtelijke herziening. Garudapiloot Pollycarpus Priyanto zei daarop tegen de nu veroordeelde Indra Setiawan: „Maak je niet druk, het hooggerechtshof - dat zijn onze mensen.”

Het hooggerechtshof lijkt met de uitspraak vrijdag echter een nieuwe toon te hebben aangeslagen. Een sleutelrol hierin speelt de getuigenis van geheim agent Budi Santoso, die het bestaan van een schriftelijk verzoek van BIN aan de algemeen directeur van Garuda bevestigde. Belangrijker nog is het onomstotelijke bewijs uit zijn getuigenis dat Pollycarpus en Muchdi Purwo Pranjono, ten tijde van de moord een belangrijk afdelingshoofd van de Indonesische inlichtingendienst BIN, daadwerkelijk contact met elkaar hadden.

„De nieuwe veroordeling van Pollycarpus is niet genoeg. Ik wil dat alle betrokkenen de gevangenis in gaan”, vertelt Suciwati, die de wereld over vloog op zoek naar internationale steun aan het vastgelopen moordonderzoek. In Indonesië leidt ze met haar twee zoons een eenvoudig bestaan in een buitenwijk van Oost-Jakarta. Bedreigingen en intimidaties zijn schering en inslag voor de 39-jarige vrouw, die haar man leerde kennen tijdens haar werk als vakbondsleider in Oost-Java.

Munir had rechten gestudeerd in Malang en stond Suciwati bij in de felle juridische gevechten. Hun leven veranderde toen ze besloten naar Jakarta te verhuizen, waar Munir de drijvende kracht werd achter Kontras. Deze mensenrechtenorganisatie hielp familieleden en nabestaanden in hun zoektocht naar het lot van duizenden vermisten.

Met zijn onderzoeken verzamelde Munir een schat aan bewijzen over de rol van hoge officieren en overheidsfunctionarissen in ernstige mensenrechtenschendingen. Hiermee maakte hij veel vijanden onder de haviken van de Indonesische veiligheidsdiensten. „Munir had geen lijfwachten en ging alleen met de fiets of de taxi. De betrokkenen in de moord konden hem overal te grazen nemen”, vertelt Usman Hamid, die Munirs plaats innam als voorzitter van Kontras.

Munir deed grote onthullingen in het onderzoek naar de ontvoering van tientallen studentenleiders in 1998. Commando’s van speciale eenheden (Kopassus) martelden en vermoordden verschillende studenten in een ondergronds cellencomplex in Oost-Jakarta. Sommige van hen overleefden de martelingen en hielpen Munir aan bewijsmateriaal.

Majoor-generaal Muchdi Purwo Pranjono was in hetzelfde jaar commandant van Kopassus, maar moest na het ontvoeringsschandaal op Suharto’s bevel zijn post voortijdig verlaten. Hierna kreeg hij al snel een invloedrijke positie bij de staatsinlichtingendienst BIN. In de zaak-Munir bekende geheim agent Budi Santoso afgelopen maand dat hij 10 miljoen roepie (780 euro), afkomstig van Muchdi Purwo Pranjono, in juni 2004 heeft overhandigd aan Pollycarpus. Veler ogen zijn nu gericht op de gepensioneerde majoor-generaal. Zijn advocaat bevestigde begin deze week dat hij geen bezwaar heeft tegen politieondervraging.

Pollycarpus lijkt hiermee slechts een radertje in het geheel. Kort na de uitspraak van het hooggerechtshof arresteerde de politie de piloot in zijn huis. Zo vierde Pollycarpus zaterdag zijn 47e verjaardag achter slot en grendel. Zijn advocaat heeft direct bekendgemaakt dat hij een gerechtelijke herziening zal aanspannen tegen het nieuwe vonnis, een unicum in de Indonesische rechtsgeschiedenis.

Maar langzamerhand rijst de vraag of Pollycarpus zijn volledige stilzwijgen zal volhouden. Voor Usman Hamid en Suciwati is het oplossen van het moordonderzoek van levensbelang. „De belangrijkste garantie om in leven te blijven is dat de daders achter de tralies belanden”, zegt de dertigjarige Usman. „Anders herhaalt deze geschiedenis zich weer.”