Zijn pacifistische filosofie en zijn ideeën over verdraagzaamheid inspireerden de afgelopen decennia wereldwijd miljoenen mensen. Mahatma (”verheven ziel”) werd een symbool voor een betere wereld. Zo was hij in de jaren zestig de inspirator voor de Amerikaanse activist Martin Luther King, die gelijke rechten voor zwarten opeiste. Gandhi’s ideeën werden ook overgenomen door tegenstanders van de Chileense dictator Augusto Pinochet in de jaren tachtig. Ze inspireerden eveneens de Zuid-Afrikaanse antiapartheidsstrijder Nelson Mandela, de Birmese Nobelprijswinnaar voor de vrede, Aung San Suu Kyi, en de in 2006 overleden Kosovaarse president Ibrahim Rugova.Ook veel ideële organisaties gebruiken de filosofie van ”de halfnaakte fakir” als leidraad. Zo hebben Nederlandse weggeefwinkels als motto Gandhi’s spreuk: „De wereld biedt genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht.” De Verenigde Naties hebben vorig jaar Gandhi’s geboortedag (2 oktober 1869) uitgeroepen tot de Internationale Dag van de Geweldloosheid.

Wegens zijn pacifisme wilden enkele leden van het Nobelprijscomité Gandhi in 1947 voordragen voor de Nobelprijs voor de vrede. Maar hij kreeg de prijs uiteindelijk niet. Noorwegen verzette zich ertegen, omdat Groot-Brittannië het land had bevrijd van de Duitsers en Gandhi streed tegen het Britse koloniale bewind in India. Hoewel Gandhi begaan was met de slachtoffers van de nazi’s, wilde hij Londen alleen steunen als ook India bevrijd zou worden van zijn koloniale overheersers.

In zijn verzet tegen de Britse overheersing keerde Gandhi zich tegen de zoutbelasting die de Engelsen hadden ingesteld. Ook moedigde hij de Indiërs aan om zelf katoen te spinnen en textiel uit het Verenigd Koninkrijk te boycotten. Uiteindelijk moesten de Britten in het stof bijten.

De bescheiden, ascetisch levende Gandhi had zich destijds ongetwijfeld niet kunnen voorstellen dat zestig jaar later de Indiase miljardair en grootindustrieel Rantan Tata, die onder meer de Nederlandse staalfabriek Corus heeft overgenomen, nu aast op het Britse automerk Land Rover en zelfs de Jaguar, voor veel Engelsen dé parel in de kroon van de Britse auto-industrie.

Ondanks zijn ideeën over verdraagzaamheid en geweldloosheid kon Mahatma niet verhinderen dat de onafhankelijkheid van India in 1947 leidde tot een scheuring tussen hindoes en moslims. Hierdoor ontstonden het seculiere India en het islamitische Pakistan. Dit leidde tot grote volksverhuizingen, waarbij moslims uit het Indiase deel naar Pakistan trokken en omgekeerd. Dit ging gepaard met veel geweld, waarbij duizenden mensen op gruwelijke wijze omkwamen. Deze gebeurtenis is nog steeds een groot trauma in de relatie tussen beide landen.

Hoewel Gandhi verdraagzaamheid predikte, was hij bikkelhard tegenover zichzelf en zijn naaste omgeving. Om zijn zin op politiek gebied door te drijven, ging hij meermalen in hongerstaking. Tegenover zijn kinderen was hij heel autoritair. Het verhaal wil dat Gandhi woedend werd en in hongerstaking ging toen hij hoorde dat zijn zoon Manilal een relatie had met een getrouwde vrouw. Ook de relatie met zoon Harilal was slecht. Zoonlief vluchtte voor de verstikkende autoriteit van zijn vader en was niet aanwezig bij diens crematie. Maar de tijd heelt alle wonden. Harilal zal woensdag de laatste restanten van de as van zijn vader uitstrooien over de Arabische Zee.