Ook heb ik het gehad over een Bijbelse benadering van wereld en leven door de vier hoofdpunten van de heilsgeschiedenis, schepping, zondeval, verlossing en voltooiing, te hanteren als perspectieven. Van daaruit krijgen we goed zicht op ontwikkelingen in de wereld en in ons leven. Ik pas dat nu vooral toe op leven, gezondheid, ziekte, dood en geneeskunde.Veel blijkt nieuw voor de studenten, afgezien natuurlijk van de heilshistorische betekenis van deze theologische noties op zichzelf. Het nadenken over geloof, wetenschap en cultuur is in de protestantse (evangelische) kerken in Cuba geen gemeengoed. De materie is niet zo eenvoudig voor de studenten. Toch reageren ze in het algemeen enthousiast. Ze zijn leergierig en willen de stof begrijpen, ook de consequenties voor henzelf. Dat levert soms aardige discussie op.

In het kader van de bespreking van de geschiedenis van de geneeskunde hebben we even gesproken over alternatieve geneeskunde en de vermenging die soms optreedt met occulte praktijken.

Veel mensen op het Cubaanse platteland gaan bij gezondheidsklachten eerst naar een alternatieve genezer, vaak -als ik het goed begrijp- een soort kruidendokter. Maar soms praktiseren die mensen ook zaken als helderziendheid. Zulke dingen komen onder meer voor in het kader van een Cubaans verschijnsel dat wordt aangeduid als ”santeria” (een santo is een heilige). Dat is een vermenging van oude Afrikaanse godsdiensten (die zijn meegekomen met de slaven uit Afrika) met het rooms-katholicisme dat, in het verleden met geweld werd opgelegd. Vooral vrouwen lijken hierin een centrale rol te spelen. Zeker in de hoofdstad Havana zie je vaak vrouwen uit die beweging die herkenbaar zijn aan hun speciale witte kleren en dikke sigaren.

De evangelische kerken lijken van allerhande occulte praktijken gelukkig afstand te nemen, zonder alles te veroordelen wat niet tot de reguliere geneeskunde behoort. Net als in Nederland bestaan ook in Cuba over deze dingen verschillen van mening.

Gistermorgen ging het over enkele karakteristieken van het overheersende seculiere ethische denken, met zijn nadruk op individuele autonomie en op het nut van het handelen. Dit laatste wil zeggen dat als het medische handelen het door arts en patiënt gewenste nut heeft, het ethisch ook goed is. Nu zal dat vaak zo zijn. Zowel de dokter als de patiënt streeft herstel na en als dat het resultaat is van de medische zorg, is dat vaak ook in ethisch opzicht de goede zorg. Maar als het gaat om levensbegin en levenseinde, om belastende behandelingen met een heel lage kans op resultaat, om actieve levensbeëindiging of om bepaalde voortplantingtechnieken, dan is het gewenste resultaat zeker niet het enige en zelfs niet het bepalende in de ethische beoordeling.

Er zijn zowel overeenkomsten als verschillen tussen de gangbare medische ethiek in Cuba en in Nederland. Ook in Cuba is er een verabsolutering van gezondheid en een nadruk op het gewenste nut. Maar men legt minder nadruk op de individuele autonomie. De familie speelt vaak een doorslaggevende rol bij medische beslissingen. Dat hangt, voor zover ik kan overzien, vooral samen met de rooms-katholieke achtergrond van de cultuur én met het socialistische karakter van de samenleving. De gemeenschap is belangrijker dan het individu.

Het academische niveau van de studenten valt zeker niet tegen, al blijft het voor mij een vraag hoeveel ze nu echt oppakken. Ik ben benieuwd naar hun schriftelijke verwerking straks.