Van buiten oogt het vernieuwde Zuwe Hofpoort Ziekenhuis in Woerden als een traditioneel hospitaal, binnen waant de bezoeker zich in een winkelcentrum. In de hoge entree staat een strak vormgegeven lectuurtafel, waaraan patiënten die op de taxi wachten de tijd kunnen korten. Achter de hal begint de door projectontwikkelaar Heijmans gerealiseerde zorgpassage.Blikvanger is zorgwinkel Via, waarin de Zuwe Apotheek, een thuiszorgwinkel van Vitaal, kraamzorgorganisatie Flexicare, Livit Orthopedie, diëtistenpraktijk Zuwe en Zuwe Zorgbemiddeling zijn ondergebracht. Elk heeft er zijn eigen toko, de ruimte ervoor dient als gemeenschappelijke etalage. Kinderpo’s in discokleuren steken fel af tegen de rollators ernaast.

Een jong echtpaar uit Gouda loopt ietwat verbaasd rond. Hij draagt een kleine, zij snuffelt tussen de babyartikelen, verderop loopt moeder achter oma in een rolstoel. „We gaan op bezoek bij m’n zus, die is hier net bevallen. Bij binnenkomst was het wel even een rare gewaarwording. Je hebt het gevoel dat je in een overdekte winkelstraat komt, maar het is wel makkelijk. M’n oma koopt meteen een bloemetje.”

Balans
Rian Fikenscher, medewerkster van de thuiszorgwinkel, is enthousiast over het concept. „We krijgen ontzettend veel positieve reacties. Patiënten die bij de specialist te horen krijgen dat ze een bepaald hulpmiddel nodig hebben, kunnen dat op weg naar de auto meteen even ophalen. Zeker voor mensen uit dorpen zonder thuiszorgwinkel is dat prettig.”

Belangrijk is voor de oud-verpleegkundige dat de balans tussen commercie en zorg in evenwicht blijft. „Bij Vitaal zijn we sterk gericht op een goede advisering van de cliënt. Het beste hulpmiddel hoeft niet altijd het duurste te zijn. Tegelijk let ik er wel op dat de winkel een uitstraling heeft die stimuleert tot kopen. Daarom zie je achter de deur eerst wat leuke dingetjes voor baby’s.”

Alle bedrijven in de winkelstraat zijn gerelateerd aan de zorg. Binnen dat spectrum is het aanbod breed: van hoortoestellen tot haarstukken. Het SoHo Café, een samenwerkingsverband van de internationale cateraar Sodexho en het Hofpoort Ziekenhuis, oogt met z’n witte barkrukken en kleurige poefs aan lichthouten leestafels opvallend trendy. Bezoekers, patiënten en ziekenhuispersoneel zitten er gebroederlijk bijeen. Tegenover de horecagelegenheid, op de overgang van zorgpassage naar ziekenhuis, is een crèche gesitueerd. Ouders van jonge kinderen kunnen er hun kroost veilig achterlaten, terwijl ze een bezoek aan de arts brengen.

Aanloop
Podotherapeute Gonnie Heijgele, eigenares van Voetmedisch Centrum Heijgele in het centrum van Woerden, had al een werkplek in het ziekenhuis bij de afdeling fysiotherapie. Nu heeft ze in de zorgpassage een zelfstandig filiaal. De aanloop is boven verwachting. „Door de continue bezoekersstroom die hier langs komt, krijgen we naast patiënten die zijn verwezen door een specialist ook spontane klandizie.”

Twee oudere dames, van wie de ene net een catheterisatie heeft ondergaan, lopen in langzaam tempo naar de uitgang. „Het is wel makkelijk dat je hier nu alles onder één dak hebt”, vinden ze. „Wat ons betreft mogen ze het aanbod nog uitbreiden met iets gezelligs.” Een Albert Heijn gaat hen net een stap te ver. „Nee, die hoort niet in een ziekenhuis.”

Een bejaard echtpaar uit Linschoten is minder enthousiast. „Je moet eerst die hele winkelstraat door eer je op de poli bent”, zegt de vrouw. „Voor oudere mensen is dat een gedoe. Geef ons maar de oude situatie. Als je toen het ziekenhuis in stapte, wás je ook echt in het ziekenhuis.”

Van hospitaal tot healthmall
Waar de patiënt cliënt wordt, raakt ook de term ziekenhuis in onbruik. Hospitalen worden in rap tempo omgebouwd tot zorgpark. Wie het provinciale niveau wil overstijgen, spreekt van healthpark of healthmall, de medische variant van de woonmall. Voor wie will shoppen in zorgland.

Het Tilburgse Elizabeth Ziekenhuis, dat vijf jaar geleden achter de hoofdingang een medische winkelstraat opende, vervulde een pioniersrol. Andere ziekenhuizen volgden. Het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis in Woerden opende in september een zorgpassage. De zorgboulevards van de ziekenhuizen van Deventer en Sittard moeten dit jaar worden opgeleverd, het healthpark van Leidsche Rijn in 2009. Rotterdam en Den Bosch krijgen in 2010 hun medische boulevard, Zaandam in 2011.

De ziekenhuisdirecties en projectontwikkelaars lijken tegen elkaar op te bieden. De uitbreiding van het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht, een plan van projectontwikkelaar AM, omvat een zorg- en sportboulevard. Voorzien van zwembad, ijsbaan, turnhal en evenemententerrein. Een zorghotel, tal van commerciële medische diensten, winkels, woningen en horecagelegenheden gaan het geheel completeren. Het project, kosten 250 miljoen euro, moet in 2015 gerealiseerd zijn.

„Steeds sterkere vermenging van zorg en commercie”
Onder leiding van algemeen directeur Jan Schnerr maakt het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis een ingrijpende vernieuwingsslag. Gedreven door de commercialisering van het medisch bedrijf. „We willen profiteren van het feit dat we in het centrum van het land liggen.”

In zijn loopbaan binnen de zorg maakte econoom Schnerr de omslag mee van het klassieke, door de overheid gefinancierde hospitaal naar een modern, commercieel gestuurd medisch bedrijf. Per saldo beoordeelt hij die ontwikkeling positief. „Voor het personeel is de werkdruk toegenomen, maar de patiënt kwam veel centraler te staan. Die heeft nu zelfs keuzemogelijkheden.”

Pluspunt
De zorgboulevard past voor Schnerr in de algemene trend om bedrijven die onderling verwantschap hebben bij elkaar te plaatsen. Bijkomend pluspunt is dat een medische winkelstraat inkomsten voor het ziekenhuis genereert. „Een deel van de vierkante meters is verhuurd aan zelfstandige ondernemers. Die zijn aangetrokken in samenwerking met projectontwikkelaar Heijmans. Boven de zorgpassage zijn vergaderzalen en een commercieel dialysecentrum van Stichting Dialysezorg Nederland gevestigd.”

De vergaderruimte is door ieder af te huren. „We willen profiteren van het feit dat we in het centrum van het land liggen.” Dat was ook het motief voor het aangaan van een samenwerkingsverband met de Sint Maartenskliniek in Nijmegen, toonaangevend op het gebied van de orthopedie en reumatologie. De Maartenskliniek Woerden bv combineert de specialistische deskundigheid uit Nijmegen met de centrale ligging van Woerden. Het succes van die mix overtreft de stoutste verwachtingen. „In de achterliggende tweeënhalf jaar is de Sint Maartenskliniek Woerden met 130 procent gegroeid. Vandaar dat we zo snel mogelijk een nieuw gebouw voor orthopedie en reumatologie neer willen zetten.”

Vermenging
De gemeente Woerden heeft verordend dat de winkels in de zorgpassage een relatie met de zorg moeten hebben. „Ze willen niet dat we hier een zaak voor verse groenten openen. Wat best handig kan zijn, niet alleen voor patiënten en bezoekers, maar ook voor medewerkers. We hebben hier elke dag een behoorlijke stroom mensen over de vloer. Die wil je ook als consument bedienen. Een bijkomend voordeel is dat patiënten op een plezierige manier eventuele wachttijd kunnen invullen.”

Schnerr onderkent het gevaar dat ziekenhuizen proberen elkaar de loef af te steken, om de mondige patiënt in huis te krijgen. „Daarbij kunnen prestigeoverwegingen een rol gaan spelen. Er is niets mis met het bouwen van een sporthal naast een ziekenhuis, maar ze hebben weinig met elkaar te maken.”

Hoewel hij zichtbaar plezier heeft in de ontwikkeling, blijft de econoom zich primair ziekenhuisdirecteur voelen. „Negentig procent van de inkomsten komt nog altijd uit het ouwe, trouwe ziekenhuis. Wel zal de betekenis van de commerciële onderdelen in de komende jaren toenemen. En er komt een steeds sterkere vermenging van zorg en commercie. De Sint Maartenskliniek Woerden is daar een voorbeeld van. Is dat een traditioneel ziekenhuis of een commercieel centrum? Het zit ertussenin.”