De toestanden in het Oost-Europese land toonden aan hoe lang een piramidestelsel het vol kan houden en hoe desastreus de gevolgen zijn als het dan ineenstort. ’t Was natuurlijk ook een beetje naïef van de bevolking om in het sprookje te geloven. Er werden zulke hoge uitkeringen beloofd dat ieder weldenkend mens nattigheid kon voelen. Maar ja, de eerste golf van inleggers incasseerde vette winsten en dat maakte anderen begerig. Het ging goed totdat de aanwas van nieuwe inleggers stokte. Toen was er geen geld meer om uit te keren en was het einde oefening.Over naïef gesproken: ook in ons land versloeg het piramidespel zijn tienduizenden. Ze geloofden de mooie verhalen die de organisatoren hen op de mouw speldden. De media hadden nog maar kort daarvoor gerapporteerd over de chaos in Albanië maar dat mocht niet baten.

In deze krant is indertijd bericht over de dubieuze activiteiten van Dordtenaar Arie Stok en zijn veelbesproken piramidespel Orpiton. Hij vertelde zijn (deels reformatorische) publiek dat hij een maniertje had ontdekt om miraculeuze rendementen te behalen bij het beleggen van gelden. Dat kunstje had hij naar zijn zeggen van de banken afgekeken. Zwommen die niet in de miljarden door slim te schuiven met de tegoeden van de klanten? Hij vergeleek zijn werkwijze met het telen van aardappelen. Als je er een in de grond stopte, kon je er na verloop van tijd meer dan twee volle handen uithalen. Zo kon hij ook de beleggingen van de deelnemers vermeerderen.

Dat Orpiton een beleggingssysteem was, jokte hij natuurlijk, maar dat deed hij wel vaker. Hij wilde bijvoorbeeld niet op de foto voor deze krant omdat hij gemoedsbezwaren tegen eigen afbeeldingen had. Niet lang daarna liet hij zich interviewen voor de televisie.

De kruik gaat zo lang te water tot ze barst. Ook voor Orpiton gold dat het feest is afgelopen als de toevloed van nieuwe inleggers stopt. Stok kon de beloofde winsten niet meer uitkeren en binnen de kortste keren legde het vehikel het loodje. Volgens hem was de krant de boosdoener. Deelnemers vielen hem daarin bij. Sommigen dreigden met moord en doodslag. Als de krant er niet over was begonnen, had men gewoon kunnen doorgaan. Tot op zekere hoogte hadden ze daar gelijk in. Als er maar genoeg mensen in het piramidespel blijven geloven, kan het heel lang standhouden.

In de tijd van Arie Stok en de zijnen was Zalm minister van Financiën. Uiteraard volgde hij het nieuws over de piramidespelen op de voet. Lange tijd zag hij geen reden om in te grijpen, maar toen hij vernam dat het verschijnsel zelfs in de gereformeerde gezindte om zich heen greep, trapte hij op de rem. Hij deed het piramidespel in de ban en tot op de dag van vandaag is het wettelijk verboden.

Ik moest deze week aan de toestanden in de jaren negentig denken bij het lezen van een analyse over de economie van de Verenigde Staten. Die raakte deze week verder in de verdrukking. Zoals bekend is de crisis begonnen met het inzakken van de Amerikaanse hypotheekmarkt. Er bleek veel meer geld te zijn geleend dan er aan dekkingen tegenover stond. In de bewuste analyse viel te lezen dat dat eigenlijk voor de hele economie in de VS geldt. Het kwam erop neer dat het allemaal goed gaat zolang er voldoende vertrouwen is en iedereen gewoon mee blijft doen.

Ah, waar hebben we dat vaker gehoord? Voor de aardigheid zocht ik op internet naar de combinatie van economie en piramidespel. Het regende treffers. De beurs? Niets anders dan een piramidespel. De schuldenmarkt idem dito. Eigenlijk, zo betogen sommigen, is de hele westerse economie één groot piramidespel. Als er niet meer wordt ingelegd en de deelnemers hun geloof verliezen, is het over en sluiten. Dan blijft er niets anders over dan de chaos.

Er is wel een belangrijk verschil. Als de deelnemers naïef zijn, zijn we het allemaal want iedereen doet mee. Zelfs de minister van Financiën. De schuld van het uiteenspatten van de zeepbel kan dus niet bij hem worden gelegd. Ook niet bij de media, want die hebben nog nooit een lezer aangeraden om met het spel dat economie heet, te stoppen. Als het misgaat, moet u deze keer niet bij ons zijn.