In Zittau, bij het Duits-Pools-Tsjechische drielandenpunt, openden de Duitse bondskanselier Angela Merkel, de Poolse premier Donald Tusk en de voorzitter van de Europese Commissie José Manuel Barroso een rood-witte slagboom terwijl kinderen tientallen blauwe ballonnen met de Europese vlag oplieten. Door de uitbreiding van het Schengengebied zullen reizigers die op weg zijn van de Baltische Zee naar de Adriatische Zee, van Portugal naar Polen en van IJsland naar Estland niet meer te maken krijgen met grenscontroles.„We zijn zeer verheugd dat we dit werkelijk historische moment samen vieren”, zei Merkel. „De burgers van de Europese Unie kunnen nu vrij bewegen in 24 landen van het Oude Continent. Van Zweden tot Italië, van Portugal tot de Baltische staten.” Deze vrijheid is niet vanzelf gekomen, aldus Merkel, die zelf achter het IJzeren Gordijn, in de communistische DDR opgroeide.

Tusk herinnerde in zijn toespraak aan het IJzeren Gordijn dat een onneembare barrière leek. Hij noemde de gebeurtenis van gisteren „een triomf voor de vrijheid.” Barroso hield een oud grensbord omhoog en noemde het een archeologisch souvenir.

De uitbreiding van het Schengengebied werd met verscheidene plechtigheden gevierd. Enkele uren voor er daadwerkelijk een eind kwam aan de grenscontroles werd aan de grensovergang in Frankfurt aan de Oder in aanwezigheid van Poolse en Duitse regeringsvertegenwoordigers een lint doorgeknipt, waarna het volkslied van de Europese Unie, Beethovens Ode aan de vreugde, werd gespeeld en vuurwerk werd afgestoken.

De angst bestaat dat er een toestroom van illegale immigranten, criminele bendes en zelfs terroristen uit het oosten op gang komt, hoewel er maatregelen zijn genomen om dat te voorkomen. Het aantal asielaanvragen in Polen is in de maanden voorafgaand aan de Poolse toetreding tot het Schengengebied dramatisch gestegen, maakte de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR gisteren bekend. In de eerste helft van dit jaar vroegen meer dan 4900 mensen asiel aan in Polen. Ze waren voor het merendeel afkomstig uit de Russische deelrepublieken Tsjetsjenië en Ingoesjetië.

Volgens Joachim Herrmann was het beter geweest nog een of twee jaar te wachten met het afschaffen van de grenscontroles. Herrmann is minister van Binnenlandse Zaken van de Duitse deelstaat Beieren. „Waar het allemaal om draait is hoe goed de grens tussen Wit-Rusland en Polen beschermd is, en die tussen Oekraïne en Slowakije”, zei hij.

Volgens Frontex, de EU-instelling die toezicht houdt op de buitengrenzen, is het aantal illegale immigranten uit het oosten de afgelopen jaren afgenomen. Maar Frontex wijst erop dat exacte cijfers ontbreken. De landen die sinds vrijdag bij Schengen horen zijn: Polen, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Estland, Letland, Litouwen en Malta. Het in 1985 in het kleine Luxemburgse plaatsje Schengen gesloten verdrag gaat over het vrije verkeer binnen Europa en over buitengrenzen. Met ’Schengen’ vervallen de grenscontroles tussen de verdragsstaten.

Daartoe behoren met ingang van gisteren alle EU-landen behalve Bulgarije, Cyprus, Ierland, Roemenië en het Verenigd Koninkrijk. Om praktische redenen doen ook de niet-EU-lidstaten Noorwegen en IJsland mee met Schengen. Verwacht wordt dat het door de EU ingesloten Zwitserland in november volgend jaar ook om praktische redenen tot Schengen toetreedt.