Kerstdiner met een verhaal
Het vijfgangenmenu uit ”Bijbels culinair” sluit aan bij de culinaire tradities van het Midden-Oosten. In het boek geeft ds. Wilmink bijpassende wijntips. Ook achtergronden van de ingrediënten en symbolische betekenissen van de gerechten zijn daar te achterhalen. De legende over de kikkererwt uit de tweede gang van het menu is er een van.
Bladerdeegster met geitenkaas en honing
Het leven kan soms eenvoudig zijn, dat geldt ook voor dit hapje, het kost u een goede twintig minuten bereidingstijd. U hebt er een oven bij nodig.
Wat hebt u nodig?
-een pakje (roomboter)bladerdeeg uit de diepvries
-150 gr. verse jonge geitenkaas
-3 el. honing
-(een takje verse tijm)
Bereiden: 25 minuten
Tijdsplanning: stap 1 en 2 kunt u van tevoren al uitvoeren
Aan de slag!
Laat het bladerdeeg op kamertemperatuur ontdooien. Verwarm de oven voor op 180 °C.
Snijd uit elk plakje een vijfpuntige ster. Als fröbelen u ligt, dan piept u het zo. Tips voor hen die vroeger al minder bedreven waren in handvaardigheid: er zijn ook vormpjes te koop in de vorm van een ster! Aan zes sterren hebt u in principe genoeg, dus u houdt nog een paar plakjes over om op te oefenen. Leg de sterren op een ingevette bakplaat of gebruik bakpapier. Drapeer in het midden van iedere ster een hoopje geitenkaas. Druk het een beetje aan zodat het een stevig hoopje wordt. Laat over elk hoopje een lepel honing vloeien. Strooi er eventueel nog een paar tijmblaadjes over.
Zet dit zo’n 10 à 14 minuten in de hete oven. Houd het in de gaten! Wanneer het bladerdeeg goudgeel verkleurd en krokant is en de kaas gesmolten (en niet zwart is!) is het geheel voor consumptie geschikt. De kerstboodschap verdwijnt zo wel in de maag, maar het zal u ongetwijfeld goed bekomen.
Salade van veldsla, rucola en feta met een basilicumvinaigrette en gefrituurde kikkererwten
Eerlijke en pure smaken in deze vegetarische salade, die weinig tijd vraagt. De kikkererwten geven een bijzonder accent en vertellen een mooie legende. Serveer de sla zo vers mogelijk.
De legende over de kikkererwt
Volgens het evangelie van Mattheüs wilde de boze koning Herodes toen hij hoorde dat de Messias was geboren, alle pasgeboren Joodse jongetjes laten doden. Maria en Jozef vluchtten met de kleine Jezus naar het zuiden, richting Egypte.
Vanaf hier vertelt de legende verder. De soldaten van Herodes gingen in de achtervolging. Toen de heilige familie een groep boeren passeerde die bezig waren om kikkererwten te poten, zei Maria tegen de boeren: „Wanneer Romeinse soldaten langs jullie akker komen en vragen of jullie ook een jonge vrouw en man met een baby hebben gezien, zeg dan: Ja, die passeerden deze akker toen wij bezig waren om onze kikkererwten te poten.” De boeren knikten instemmend. Het leek een logisch verhaal.
Maar die nacht gebeurde een wonder. De kikkererwten groeiden in de éne nacht uit tot volwassen planten! De volgende ochtend konden de stomverbaasde boeren al met de oogst beginnen! Toen diezelfde morgen de Romeinse soldaten de oogstende boeren vroegen of ze misschien ook een jong stel met een pasgeboren baby naar het zuiden hadden zien reizen, knikten de boeren instemmend. „En wanneer was dat?” vroeg de commandant.
De boeren antwoordden naar eer en geweten: „De mensen naar wie u vraagt zijn hier langsgetrokken toen wij bezig waren om de kikkererwten, waaruit deze planten gegroeid zijn, te poten.” En zij wezen naar het veld. Toen begrepen de soldaten dat het zinloos was om de achtervolging voort te zetten… zij moesten een voorsprong hebben van weken!
Zo vertellen christenen in het Midden-Oosten rond kerstmis aan hun kinderen dit verhaal: dankzij de kikkererwt werd Jezus gered!
Wat hebt u nodig?
-150 gr. gewassen veldsla
-100 gr. gewassen rucola (raketsla)
-100 gr. feta
-40 gr. (licht geroosterde) pijnboompitten
-paar groene olijven en/of zwarte olijven
-150 gr. gekookte en afgekoelde kikkererwten (mag ook uit blikje of uit pot)
-zeezout en versgemalen zwarte peper
Voor de vinaigrette:
-klein bosje verse basilicum
-4 el. balsamicoazijn
-1 el. mosterd
-8 el. extra vergine olijfolie
-1 el. honing
- plantaardige olie om in te frituren, bij voorkeur olijfolie voor bakken en braden
Bereiding: 15 minuten
Verhit in een pan met dikke bodem een laagje (2 centimeter is genoeg) plantaardige olie tot ongeveer 170 °C. Dep de kikkererwten met keukenpapier zo droog mogelijk. Om bij de juiste temperatuur in de buurt te komen kunt u beter niet met uw vinger controleren maar bak een paar kikkererwten op proef. Het moet lekker sissen in de pan zonder dat er een walm vanaf komt, want dan is het te heet en de erwten moeten mooi lichtbruin bakken. Een minuutje is genoeg. Dan zijn ze knapperig vanbuiten en nog zacht vanbinnen. Soms rol ik de erwten ook nog even door de bloem voor ze te frituren, dat kan een beter resultaat geven. Laat de gefrituurde erwten uitlekken op keukenpapier en bestrooi ze naar smaak met wat zeezout en zwarte peper.
Maak een dressing van de basilicumblaadjes, de balsamico, de mosterd, de olijfolie, de helft van de pijnboompitten en de honing. Pureer dit geheel in de keukenmachine, zodat er een mooie vloeibare substantie ontstaat. Voeg naar smaak eventueel nog wat zout en peper toe.
Drapeer de sla over de borden, verkruimel er de feta over. Giet met een losse hand vlak voor het serveren de dressing over de salade. Strooi er de overgebleven pijnboompitten, de olijven en de gefrituurde kikkererwten over.
Pompoensoep met pastinaak en gemberroom
Zacht en pittig gaan mooi in deze soep samen. Het lichte anijstoontje van pastinaak voegt wat wezenlijks toe aan de smaak.
Wat hebt u nodig?
-1 rood/oranje pompoen van ongeveer 1000 gram
-600 gr. pastinaak
-3 el. olijfolie om in te bakken
-1 ui
-2 teentjes knoflook
-1 tl. gevijzeld of gemalen komijnzaad
-1 tl. kerriepoeder
-1 rode peper
-750 ml groentebouillon als u de soep vegetarisch wenst te houden, kippen- of runderbouillon kan ook
-snufje suiker, zo nodig
-sap van een halve citroen
-zeezout en zwarte peper naar smaak
-125 ml. slagroom of crème fraîche (voor een nog wat frisser accent)
-klein stukje (circa 20 gr. gemberwortel)
-eventueel: handjevol vers korianderblad om te garneren
Bereiding:
35 minuten
Tijdsplanning:
stap 1-5 kunt u al voorbereiden
Schil de pompoen en snijd deze in kleine blokjes. Schil de pastinaak en snijd 2/3 gedeelte van de pastinaak in kleine blokjes. Houd de rest apart. Pel de ui en snijd hem fijn. Hak de teentjes knoflook fijn. Snijd de rode peper zonder de pitjes fijn, wanneer u niet zo dol bent op scherp. Wanneer u wel van een beetje ’hete soep’ houdt, snijd dan de pitjes erbij fijn.
Verhit de olie in een soeppan of flinke hapjespan en smoor hierin de ui glazig. Voeg de blokjes pompoen, de blokjes pastinaak en de knoflook toe en smoor het geheel met een deksel op de pan ongeveer 10 minuten tot de pompoen en pastinaak halfgaar zijn.
Voeg het gemalen komijnzaad, de kerriepoeder en de rode peper (met of zonder pitjes) toe en schep ze 2 minuten om zodat de aroma’s goed vrij komen. Voeg de bouillon en het schepje suiker toe. Laat alles in een kleine 10 minuutjes op niet te hoog vuur gaar pruttelen. Haal de pan van het vuur en laat het geheel wat afkoelen.
Maak de gemberroom. Verwarm hiervoor de room zachtjes in een pannetje. Schil het stukje gember en rasp het boven een kommetje fijn. Voeg een gedeelte van de rasp toe aan het pannetje met room en houd dit tegen de kook aan. Roer regelmatig om. Proef voorzichtig of u de room al genoeg naar gember vindt smaken. Voeg zo nodig nog wat van de geraspte gember toe. De room moet duidelijk naar gember smaken, maar mag ook weer niet te scherp zijn. Vertrouw hierbij op uw eigen smaak! Een snufje zout kunt u desgewenst ook aan de room toevoegen. Haal de gemberroom van het vuur. Roer zo nu en dan nog even om, om velvorming tegen te gaan. Wanneer u de puntjes op de i wilt zetten kunt u de room nog door een zeer fijne zeef laten passeren om de stukjes gember uit de room te vissen. Wanneer u de room laat afkoelen en hem met een garde of mixer wat opklopt kunt u er bij stap 6 mooie figuurtjes van maken op de soep.
Snijd de rest van de pastinaak in ronde plakjes van 3, 4 mm. dik en kook deze beetgaar in een pannetje met wat water en zout. Pureer de pompoen-pastinaaksoep met een keukenmachine of blender, zodat het een mooi egaal geheel wordt. Druk hem zo nodig nog even door een zeef.
Het smakelijke slot! Verwarm de soep en breng hem tegen de kook aan. Voeg het citroensap toe. Proef of de soep naar uw smaak is en voeg zo nodig nog wat zout en peper toe.
Serveren: pak zes soepborden. Verdeel de soep over de borden. Leg in het midden van elk bord een paar plakjes van de beetgare pastinaak. Giet de gemberroom op creatieve wijze op de soep en om de pastinaakringen. Strooi er eventueel de korianderblaadjes over en serveer voorzichtig… En geniet!
Krokante kip met rozemarijn en citroen uit de oven
Via een aardige Marokkaan (echt, daar zijn er heel veel van!) hoorde ik voor het eerst van dit gerecht. Na wat speurwerk bleek dat de traditie van dit gerecht al oud is. De marinade moet minstens een uurtje of vier intrekken. In vroegere tijden werden kippen niet apart voor de slacht gefokt, alleen jonge haantjes moesten eraan geloven.
Oude legkippen die uitgelegd waren, stonden regelmatig op het menu. Om de taaie oudjes wat malser te maken, werd onder meer citroensap gebruikt. Maar het is ook gewoon lekker! De citroen en de rozemarijn geven een heerlijk aroma aan de kip. Een heerlijke kip is ook altijd een eerlijke kip, vind ik. Kies dus een biologische scharrelkip die de ruimte heeft gehad om -de kip eigen- rond te scharrelen.
Ingrediënten:
-b1,5 kg. goede kippenbouten, kijk eens naar een echte biologische scharrelkip om
-2 (kleine) citroenen
-half kopje olijfolie
-bosje rozemarijn (wees hiermee niet te zuinig!)
-4 teentjes knoflook
-versgemalen zwarte peper
-zeezout
Bereiding:
15 minuten; 4 uur ’wachttijd’; 40 minuten in de hete oven
Tijdsplanning:
Stap 1 en 2 kunt u ruim van tevoren al uitvoeren
Hak, snijd de kippenbouten in tweeën in een boven- en onderstuk. Verwijder overtollige vetflubbers, maar laat wel het vel van de kip intact. Anders droogt het arme beestje in de oven te veel uit.
Maak een marinade van het sap van de citroenen, de olijfolie en de rozemarijnnaaldjes, die u van de steeltjes verwijdert. Wees lekker royaal met rozemarijn, daar gebruikt u niet snel te veel van. Hak de knoflook fijn en voeg die ook toe. Voeg flink wat gemalen zwarte peper toe, maar nog geen zout! Klop dit door elkaar, zodat de marinade lobbig wordt. Leg de kipstukken naast elkaar (en niet op elkaar) in een flinke ovenschaal. Giet de marinade eroverheen, zodat de kip lekker in de marinade zwemt (deze kip kan zwemmen). Laat de marinade een uurtje of vier intrekken. Schep af en toe nog wat marinade over de kip.
Verwarm de oven voor op 200 °C (180 °C hetelucht). Zet de ovenschaal met de kip en marinade 35-40 minuten in de hete oven. Als de kip in te veel vocht zwemt, giet dan wat vocht uit de ovenschaal, zodat de kip een lekker knapperige korst krijgt. Geef hem zo nodig nog wat extra bovenwarmte. Strooi voor het serveren eventueel wat zeezout over de kip. Puur en lekker…
Perzische gele rijst met kaneel (bijgerecht)
Het is een erg smakelijk en zacht zoet en kruidig gerecht door het gebruik van hele pijpkaneel. Mijn kinderen zijn er gek op. De rijst wordt eerst gebakken, daardoor krijgt hij een wat nootachtige smaak. Vervolgens gooit u er in porties kokende bouillon of water bij.
U kunt de rijst best een tijdje van tevoren bereiden want u hoeft voor de afronding het gerecht alleen nog een klein kwartiertje in een oven 150 °C te plaatsen.
Wat hebt u nodig? (voor 6-8 eters)
-1,5 l. lichte bouillon (kip en/of rund, eventueel van 1,5 bouillonblokje)
-4 à 5 el olijfolie (voor bakken en braden)
-500 gr. basmatirijst
-2 tl gemalen kurkuma (geelwortel)
-3 hele kaneelstokjes (geen poeder)
-half kopje gewassen blanke rozijnen
-versgemalen zwarte peper
-zeezout
-125 gr. bruine amandelen
Bereiding:
20 minuten + 15 minuten
Tijdsplanning:
stap 1-3 kunt u alvast voorbereiden
Breng de bouillon (ik gebruik vaak een mengsel van kip en rund) aan de kook. Eventueel kunt u ook een bouillonblokje gebruiken, die ’zonde’ zal ik u ditmaal vergeven. Zonder bouillon en alleen met water kan ook, maar de rijst wordt dan wel minder vol van smaak.
Verwarm in een wok of grote koekenpan een paar scheuten olijfolie, laat de olie heet worden (maar ook niet te heet) en voeg een pond basmatirijst toe. Blijf zachtjes roeren zodat de rijstkorrels rondom bakken en lichtjes beginnen te verkleuren, ’glazig’ worden. Voeg dan een gedeelte van de hete bouillon toe, zodat de rijst net onderstaat… let op, uw pan is een moment als een spuitende IJslandse geiser! Zet de afzuiger op volle toeren! Voeg aan de borrelende rijst direct de theelepels gemalen kurkuma toe, de kaneelstokjes en halve kop rozijnen. Laat dit alles af en toe roerend garen. Voeg eventueel ook wat versgemalen zwarte peper en zeezout naar smaak toe. Bij gebruik van bouillon is zeezout niet echt nodig. Roer af en toe door het rijstmengsel en zorg ervoor dat de rijst niet droog kookt! Voeg zo nu en dan ook nog wat hete bouillon of heet water toe, totdat de rijst al het vocht heeft opgenomen en hij net gaar is. De rijst mag niet plakkerig of papperig worden! Doseer het vocht dus zo, dat aan het eind van de kooktijd het water opgenomen of verdampt is.
Vis de kaneelstokjes uit de rijst en bewaar deze. Schep de rijst in een (glazen) ovenschaal. Hak 125 gram bruine amandelen niet te fijn. Strooi deze over de rijst. (Dek de rijst af met aluminiumfolie wanneer u deze niet direct in de oven zet.)
Verwarm de oven voor op 150 °C. Zet de kaneelstokjes een beetje schuin in de rijst, alsof drie mannen onderweg zijn. (Druppel eventueel nog wat olijfolie over het gerecht.) Zet het gerecht een kwartiertje in de oven. De amandelen worden zo lekker knapperig en uw neus wordt getrakteerd op zwoele kruidig zoete geuren…
Sjaloomsalade uit Israël (bijgerecht)
Het heerlijk zachtzoete van de rijst met deze frisse zurige en kleurige salade is een mooie combinatie. Het is zaak de ingrediënten in mooie blokjes te snijden, zodat u met elke hap de verschillende groenten in combinatie met elkaar proeft. Het snijwerk vraagt de meeste tijd. U kunt de salade een uurtje van tevoren maken. Voeg nog geen zout toe, dat onttrekt op den duur veel vocht. Voeg het zout pas vlak voor het serveren toe.
De ingrediënten voor deze salade zijn niet zo winters, maar vanwege de spannende combinatie met de rijst en de kip heb ik toch voor deze salade gekozen. Anders maakt u hem gewoon in de zomer in plaats van in de winter. Aan sjaloom denken we hopelijk in elk seizoen.
Wat hebt u nodig?
-4 kleine (Turkse) komkommers (of 1 grote komkommer)
-4 smaakvolle tomaten
-1 gele paprika
-1 rode paprika
-2 groene (Turkse punt)paprika’s
-3 bosuitjes (of lente-ui)
-1 bosje verse (’platte’) peterselie
-sap van 1 à 1,5 citroen (bewaar de goed gewassen helft met schil voor de bereiding van het dessert!)
-half kopje (extra vergine) olijfolie
-vers gemalen zwarte peper
-zeezout
Wilt u het nog wat oosterser en bonter? Voeg dan nog wat fijngesneden munt en koriander toe, ook verse dille is lekker. Een fijngesneden rood pepertje (al of niet met de scherpe zaadjes) zorgt voor nog meer pit.
Bereiding:
20-20 minuten
Tijdsplanning:
Alle stappen kunt u voorbereiden, behalve het zout toevoegen
Snijd de komkommertjes in de lengte (kruislings) in 4 lange repen en verwijder de zaden, snijd de tomaten in vier parten en verwijder de zaden. Snijd de paprika doormidden en verwijder ook hier de zaden. Snijd de bosuitjes of lente-ui in kleine ringetjes. Pluk van 1 bosje peterselie de steeltjes van het blad. Gebruik bij voorkeur de ’platte’ soort in plaats van de krulpeterselie.
Snijd vervolgens alle groente in heel kleine blokjes en meng ze samen in een kom met het fijngesneden peterselieblad. De mensen in het Midden-Oosten hebben tijd en geduld, wij ongeduldige westerlingen gaan meestal grof te werk bij dit snijwerk. Maak een dressing van een half kopje (extra vergine) olijfolie en het sap van 1 à 1,5 uitgeperste citroen. (Met de zuurgraad van de salade kunt u zelf wat variëren.) Schep de dressing door de groente. Voeg vlak voor het serveren versgemalen zwarte peper en (zee)zout naar smaak toe.
Tip! U kunt zelf met andere groentes gaan variëren. Bijvoorbeeld door meer typische wintergroenten toe te passen zoals: kort geblancheerde selderieknol en winterwortel!
Stoofpeertjes in rode wijnsaus met yoghurthangop
Aan het slot komen we wat dichter bij huis. In het zuiden van Duitsland is het een gewoonte om in de kersttijd allerlei bereidingen van peren te consumeren. Dit gebruik wijst naar de hoogzwangere Maria. De peer heeft een typische vorm, sinds oude tijden roept die vorm het beeld op van vrouwelijke vruchtbaarheid. Rood is de kleur van de Geest. Het evangelie van Matteüs vertelt hoe de Geest van de Allerhoogste Maria overschaduwde. En zoals God in het Genesisverhaal een begin maakte met de schepping, zo wil Matteüs zeggen, zo zal met de wording van Jezus ook een nieuw begin gemaakt worden.
Ingrediënten
-1,5 kg. stoofperen
-een halve (geboende) citroen met schil
-2 kaneelstokjes
-(1 kardemom ’peultje’ met zaad, voor een extra kruidig accent)
-200 gr. suiker
-1 fles (droge) rode wijn
-1 literpot Turkse of Griekse yoghurt van 10 procent vet (met Kerst kijken we even niet op een grammetje)
-extra feestelijk: 3 el honing en wat geroosterd blank amandelschaafsel/snippers en een paar takjes/blaadjes verse munt
Bijzonder keukengerei:
-kaasdoek of zeefdoek en een touw, een schone theedoek die niet naar wasmiddel ruikt en smaakt kan ook
Tip! Maak dit gerecht een dag van tevoren! De yoghurt moet een nacht uitlekken en het doet de peren goed om ze een nachtje in de afgekoelde saus te laten rusten.
Breng in een pan met een dikke bodem 1 l. water met de suiker aan de kook. Schil, terwijl het water aan de kook kan komen, de peertjes. Snijd ze niet doormidden en laat het steeltje eraan zitten, Snijd de halve citroen in drie schijfjes. Als het water kookt de citroen, de kaneelstokjes en de peren toevoegen. (U kunt voor een extra kruidig en bijzonder accent ook de kardemom toevoegen.) Dit een klein kwartiertje héél zachtjes laten pruttelen. De peertjes moeten een beetje stevig blijven, maar wel net gaar zijn. Haal dan de peren uit de pan en voeg de wijn aan het kookvocht toe. Draai het vuur wat hoger en laat de saus -zonder deksel op de pan en zo nu en dan roerend- doorkoken tot hij wat stroperig is geworden. Draai het vuur uit en leg de peertjes in de pan met saus. Zet het geheel op een koele plaats -maar niet in de koelkast!- een nachtje weg, een kelder zou ideaal zijn.
Leg een kaasdoek, zeef of theedoek in een kom, zodat de randen van de doek over de kom hangen. Schep de yoghurt in het midden van de doek en bind de uiteinden samen. Hang de gevulde doek op een niet-warme plaats boven een kom op, voor het lekvocht. Laat dit een nachtje uitlekken.
Een dag later…
Vis de kaneelstokjes en de citroenpartjes uit de saus. Zeef de saus eventueel. (Wanneer u kardemom hebt toegevoegd moet dit zeker.) Serveer de peren met de saus eromheen in een mooie ’wolk’ yoghurthangop ernaast. Schap wat honing over de yoghurt en garneer met wat amandelsnippers en een takje munt.