Van de 25 miljoen Irakezen zijn er meer dan 2 miljoen uitgeweken naar het buitenland, maar slechts een minderheid heeft ook de officiële status van vluchteling gekregen. De meeste Irakezen in Syrië, Jordanië, Libanon en Egypte verblijven er illegaal en kijken aan tegen opsluiting of deportatie.„Een Irakees deporteren is zijn doodsvonnis tekenen”, zegt Ali Jassim, een Iraakse journalist die onlangs uitgewezen werd uit Libanon. „De Libanese overheid past de normale migratiewetten toe op de Irakezen, en dus zullen de meesten worden uitgewezen.”

Human Rights Watch stelde begin december in het rapport ”Kras hier of sterf daar, sombere opties voor Iraakse vluchtelingen in Libanon” dat de Libanese overheid Irakezen zonder geldig visum arresteert en voor onbepaalde tijd vasthoudt, om ze te dwingen terug te keren naar Irak.

„Mijn broer zit in een Libanese cel”, vertelt Zahra Naji, onderwijzeres in Bagdad. „Hij kan vrijkomen als hij ervoor kiest om naar huis terug te keren, maar dan wordt hij zeker vermoord. De milities komen nog steeds naar ons huis om te kijken of hij er is. Voor de Amerikaanse inval was hij lid van de Ba’athpartij.”

Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR leven minstens 40.000 Iraakse vluchtelingen in Libanon. Klachten over mishandelingen door de Libanese overheid dreven vele vluchtelingen over de grens naar Syrië, maar dat is sinds begin oktober niet meer mogelijk.

De vluchtelingen in Syrië hebben het niet veel beter. Het Wereldvoedselprogramma rapporteerde op 4 december dat Irakezen in Syrië één maaltijd per dag overslaan om hun kinderen te kunnen voeden. Zes op de tien Irakezen zeggen wegens de hoge voedselprijzen goedkoper en minder goed eten te moeten kopen.

Jordanië herbergt volgens de UNHCR 750.000 vluchtelingen, het merendeel zonder geldig visum. Om een visum te krijgen, moeten de vluchtelingen zich laten registreren als bezoeker en 100.000 dollar op tafel leggen, of een baan bij de overheid zien te krijgen. Heel wat Irakezen worden uitgewezen om allerlei verschillende redenen.

„Jordanië deporteert niet langer Irakezen als ze geen gevaar vormen voor het land”, zegt Omar Ahmed Saleem, een 28-jarige student die onlangs werd uitgewezen. „Maar het minste probleem kan tot uitwijzing leiden. Ik had ruzie met enkele Jordaniërs over een voetbalwedstrijd en dus besliste de politie dat ik moest worden uitgewezen.”

Hij kan onmogelijk terug naar zijn familie in Bagdad, maar verblijft bij kennissen in een ander deel van de stad. „Ik kan niet terugkeren vanwege van mijn soennitische voornaam Omar. Die is zo goed als een doodvonnis in de buurt waar ik woonde.”

Saleem is maar een van de vele binnenlandse vluchtelingen in Irak. Het UNHCR schat dat er naast de ruim 2 miljoen vluchtelingen in het buitenland ook binnen Irak nog 2,25 miljoen mensen op de vlucht zijn.