De minister van Wonen, Wijken en Integratie zei dat donderdag in Amsterdam tijdens de conferentie ’Voorbij de vermijding’ van Forum, het instituut voor multiculturele ontwikkeling. Vogelaar pleitte voor debatten „op het scherp van de snede", maar die moeten wel erop gericht zijn dat moslims en niet–moslims zoeken naar wat ze gemeen hebben en wat hun gemeenschappelijke belangen zijn, zoals goede scholen en een aangename leefomgeving. Met zulke debatten kan Nederland laten zien dat het eeuwenoude beeld van een tolerant land geen illusie is.Vogelaar onderstreepte dat de open samenleving, waarvoor de overheid garant moet staan, staat of valt met de vrijheid van burgers om hun mening te uiten. Iedere burger moet de overtuiging van de ander accepteren, of hij of zij nu christen, moslim, atheïst of een afvallige moslim is.

De conferentie ging over trends en ontwikkelingen binnen de islam in Nederland. Godsdienstsocioloog Sipco Vellenga ziet vijf ontwikkelingen. Sommige moslims leggen meer nadruk op hun moslim–zijn. Dat gaat vaak ten koste van hun band met het land van herkomst. Bij andere moslims is sprake van radicalisering; een streven om terug te keren naar de wortels (radices) van de islam, die zij onder meer in de Koran vinden. Zo’n radicalisering hoeft niet noodzakelijk tot geweld te leiden, vele radicaal–islamitische stromingen wijzen juist het gebruik van geweld af.

Bij andere moslims is sprake van wat Vellenga ’stolling’ noemde: de islam neemt bij hen een niet te veranderen vorm aan, vaak onder invloed van voorlieden uit het land van herkomst. Een vierde groep seculariseert: de invloed van het geloof op hun denken neemt af of verdwijnt zelfs. De vijfde en laatste groep zal volgens Vellenga onder invloed van de Nederlandse cultuur steeds belangrijker worden: zij stellen individueel vast wat zij geloven.

Sadik Harchaoui, voorzitter van de raad van bestuur van Forum, toonde grote aarzelingen bij de interreligieuze dialoog. De gesprekken tussen christenen, moslims en andere gelovigen leveren onder meer door onduidelijkheid over het doel en de vaak niet uitgesproken intenties van de deelnemers weinig op. Harchaoui pleitte voor een dialoog op basis van de rechtstaat: alle deelnemers aanvaarden de uitgangspunten van de Nederlandse wetgeving.