Wie wat bewaart, heeft wat
Zelf seizoensproducten inmaken heeft de afgelopen decennia aan populariteit ingeboet. Hiervoor zijn verschillende redenen te bedenken: minder mensen verbouwen hun eigen groente en fruit, steeds meer voedingsmiddelen zijn het hele jaar door verkrijgbaar en de voedingsindustrie biedt steeds meer kant-en-klare producten die zelfgemaakte kunnen vervangen.
Hoe dan ook, het gezegde „Wie wat bewaart, heeft wat” geldt zeker voor inmaken. Het is een tijdrovend, maar buitengewoon leuk en ambachtelijk klusje, dat de moeite loont. Immers, er is bijna geen groter plezier denkbaar dan hartje winter een pot zelfgemaakte jam van zomervruchten openen.Gerechten conserveren kan op allerlei manieren. Suiker, zout, azijn of andere zure vloeistoffen bewaren verse waren voor bederf. Een andere mogelijkheid is ze bedekken met een laagje boter of olie, bij bijvoorbeeld vleeswaren of kruiden. Ook rum en andere dranken met een hoog alcoholgehalte kunnen dienst doen als conserveermiddel. De traditionele Duitse Rumtopf, gemaakt van zomerfruit met rum, is rond de Kerst op zijn best.
Sommige voedingsmiddelen zijn lang houdbaar in gedroogde vorm. Drogen kan ”aan de lucht” of in een warme oven. Het moet grondig gebeuren, anders is het niet effectief en beschimmelt het product alsnog. Sommige fruitsoorten en kruiden blijven in gedroogde vorm maandenlang goed. Gedroogde kruiden verliezen na verloop van tijd hun aroma.
Houdbaarheidsduur
Essentieel bij inmaken is het gebruik van schone gereedschappen en gesteriliseerde potten en flessen. Een vieze vultrechter of spatel kan de houdbaarheid van de ingemaakte producten aanmerkelijk verkorten. Het is van groot belang om de datum waarop een product is ingemaakt te onthouden. De houdbaarheidsduur kan bij verschillende technieken en ingrediënten sterk variëren. Zelf ingemaakte vleeswaren blijven meestal maar enkele weken goed, terwijl geweckte producten na een jaar vaak nog prima eetbaar zijn.
Wecken is een van oorsprong Duitse wijze van inmaken, die bestaat uit een aantal stappen. De eerste is het blancheren van verse groenten en vruchten, en het vullen van glazen potten met deze producten en hun kooknat. Tussen pot en deksel bevindt zich een rubberen ring, die voor een hermetische afsluiting zorgt. Hierna vindt het echte wecken plaats: door de potten in een kookketel, tegen de kook aan, te verwarmen, verdwijnt de nog aanwezige lucht. Door later aan het lipje van de rubberen ring te trekken, verdwijnt dit vacuüm weer.
Wanneer potten met metalen schroefdeksels tot net onder de rand vol zijn met hete jam of saus, en de gesloten potten direct een kwartiertje ondersteboven worden gezet, ontstaat ook een vacuüm. Dit is te herkennen aan het ontbreken van de ’klik’ bij het opendraaien van het deksel. Potten met groenten of tafelzuren in de supermarkt kunnen overigens op dezelfde wijze worden gecontroleerd.
Zelf tafelzuur inmaken is een behoorlijke klus, maar absoluut de moeite waard. Een potje zelf ingemaakte zilveruitjes of sjalotjes op azijn is een smakelijk cadeautje. Het pellen van de kleine uitjes is een flinke klus, maar het inmaken, met specerijen en kruiden naar keuze, is een fluitje van een cent. De wachttijd bedraagt vervolgens een maand of twee, want de uien gaan lekkerder smaken naarmate ze langer staan.
Chutney
Ansjovis, kappertjes en olijven zijn voorbeelden van producten die met zout ingemaakt kunnen worden. Het is lastig om in Nederland verse varianten van deze producten te vinden, en de gezouten varianten vallen meestal in de categorie delicatessen, met een bijbehorende prijs.
Veel Marokkaanse winkels verkopen zoute citroenen. Deze zijn ook eenvoudig zelf te maken door kleine, schoongeboende citroenen in te snijden en in een grote pot te doen met veel zout en te overgieten met heet water. De citroenen krijgen hierdoor een opvallende, intense smaak en kunnen bijvoorbeeld als smaakmaker dienen in een stoofgerecht met kip, aardappels en groene olijven.
Oriëntaalse supermarkten bieden vaak een nieuwe kijk op inmaken. Overal ter wereld bestaan verschillende methoden om de oogst te bewaren. Een mooi voorbeeld hiervan zijn chutneys. Deze van oorsprong Indiase jamachtige sauzen zijn hartig van smaak. De Britten, dol op de Indiase keuken, maakten de chutneys wat milder, maar net zo kruidig. De combinatie van zoet, zout en zuur is even wennen voor de Nederlandse smaakpapillen, maar smaakt heerlijk bij bijvoorbeeld kaas of vlees. Door het gebruik van veel suiker, azijn en een flinke snuf zout blijven chutneys maandenlang goed.