Bij de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs voorzagen ze het al in 2005: een olieprijs die zou oplopen tot maar liefst 105 dollar per vat. Waar destijds niemand aan wilde, lijkt nu een kwestie van weken.Op de grondstoffenmarkt in New York steeg de olieprijs vannacht tot boven de 90 dollar per vat om ten slotte te stabiliseren op 89,47 dollar. In nauwelijks twee weken tijd is de prijs voor ruwe olie met meer dan 10 procent gestegen naar het hoogste niveau ooit.

Alleen in 1980 werd olie duurder betaald, gedurende de eerste Golfoorlog tussen Iran en Irak. De 36,83 dollar die destijds per vat werd betaald, zou gecorrigeerd voor de jarenlange inflatie vandaag de dag neerkomen op zo’n 100 dollar.

De hoge olieprijs kent meerdere oorzaken. Een daarvan is de gestage daling van de dollarkoers. Voor het eerst in de geschiedenis slechte de euro donderdag de psychologische barrière van 1,43 dollar. Halverwege de middag noteerde een euro 1,4310 dollar, om aan het einde van de handelsdag in Amerika op 1,4290 dollar te sluiten.

De dollar is al maandenlang bezig aan een gestage glijvlucht: in 2007 verloor de Amerikaanse munteenheid al zo’n 8 procent van zijn waarde tegenover de euro. Onder meer gevoed door het toenemende ’dubbele tekort’ van de Amerikaanse overheid op de begroting en de handelsbalans.

Nu de voortekenen steeds meer wijzen op een afvlakkende economische groei in de Verenigde Staten, lijkt een verdere verlaging van het officiële rentetarief door het Amerikaanse stelsel van centrale banken, de Fed, een kwestie van tijd. De dollar zal hierdoor alleen maar meer onder druk komen te staan.

De lage dollar stuwt de olieprijs omdat olie in doorsnee in dollars wordt afgerekend. Een lagere dollarkoers maakt olie hierdoor goedkoper voor landen buiten de Verenigde Staten, wat de vraag stimuleert.

Ook de toegenomen dreiging in het Turks-Iraakse conflict brengt de olieprijs verder omhoog. Het parlement in Turkije ging deze week akkoord met eventuele acties van het Turkse leger om Koerdische vrijheidsstrijders tot in Irak te achtervolgen.

„Zulke acties zouden een escalerend effect hebben op de toch al labiele situatie in het Midden-Oosten. Vandaar de sterke stijging van de olieprijs”, aldus marktanalist Kevin Norrish van investeringsbank Barclays Capital in New York.

De prijsexplosie van een olievat heeft daarnaast te maken met de groei van de vraag in opkomende economieën als China en India en zorgen over de slinkende olievoorraden in de VS met het oog op de naderende winter.

De nood wordt inmiddels danig gevoeld aan de pomp. De prijzen van diesel (1,139 euro per liter) en lpg (0,638 euro per liter) hebben deze week in Nederland een recordhoogte bereikt, becijferde belangenvereniging UnitedConsumers.

Het consumentencollectief toont zich verbaasd dat de benzineprijs nog altijd 8 eurocent af ligt van de recordprijs van september 2005 van 1,549 euro per liter. „Meestal gaat de benzine als eerste omhoog”, aldus een woordvoerder.