De plattelandsbevolking van de meierij van Den Bosch werd tussen 1572 en 1629 geteisterd door oorlogsgeweld. Volgens Adriaenssen was zij geen partij in de oorlog, maar zat ze klem tussen de belangen van de Staten van Holland en Zeeland, het koninkrijk van Spanje en het bestuur van de stad Den Bosch.Adriaenssen, die op 26 oktober aan de Universiteit van Tilburg promoveert, onderzocht op welke manier de bevolking probeerde het geweld te overleven. Door steeds professionelere oorlogsvoering kon de bevolking zich nauwelijks verweren. Verzet werd volgens Adriaenssen beantwoord met gijzeling, brandstichting, marteling en roof.

Adriaenssen vindt daarom dat de Nederlandse geschiedschrijving over de Tachtigjarige Oorlog moet worden herzien. „Het beeld van de heldhaftige bevrijdingsstrijd, is absoluut niet representatief. Willem van Oranje maakte zich met zijn tactiek van de verschroeide aarde schuldig aan oorlogsmisdaden tegen zijn eigen bevolking.”

Vooral de plattelandsbevolking in de frontlinies was het slachtoffer. Onder meer in Brabant en de IJsselstreek vielen veel doden. Archiefonderzoek toont volgens Adriaenssen aan dat in de meierij 70 procent van de bevolking tussen 1580 en ongeveer 1600 het leven liet. Mede door de „terreurcampagne” van Willem van Oranje en diens zonen Maurits en Frederik Hendrik.

Volgens Adriaenssen was er sprake van een uithongeringspolitiek, waarbij staatse troepen stelselmatig oogsten verwoestten, landerijen onder water zetten en dorpen verbrandden. Hij meent dat de mate van geweld tijdens de Tachtigjarige Oorlog niet te verantwoorden is. „De Brabantse plattelandsbevolking had geen enkel belang had bij een nieuwe staat. De voornaamste cliënten van Willem van Oranje waren Hollandse kooplieden. Dit was geen bevrijdingsoorlog van het volk, maar van een belangenclub die veilig achter het Hollandse water zat.”

De onderzoeker zet daarom ook vraagtekens bij het Wilhelmus. „Ik heb niets tegen het volkslied, maar het blijft vreemd dat onze nationale identificatie berust op het verheerlijken van een vorst die oorlogsmisdaden tegen zijn eigen bevolking beging.”

Historicus Ton van der Schans, hoofdredacteur van Transparant, het tijdschrift van de Vereniging van Christen-Historici (VCH), verwijt de onderzoeker simplificatie en generalisatie. „Natuurlijk pleegde ook Willem van Oranje oorlogsgeweld, maar dat was eerder een effect van de strijd tegen Spanje dan een doelstelling. De vraag is welke andere, reële keuzes Willem van Oranje had kunnen maken.”

Van der Schans is verbaasd over de vergaande conclusies die Adriaenssen trekt. „Wat hij aansnijdt, is helemaal niet zo nieuw. Het probleem is dat hij één, zij het niet onbelangrijk, facet uit het leven van Willem van Oranje eenzijdig belicht en uitvergroot. Het is historisch onverantwoord de beeldvorming van Willem van Oranje op basis hiervan bij te stellen.”

Dat Willem van Oranje oorlogsmisdaden tegen de eigen bevolking zou hebben gepleegd, is volgens Van der Schans een simplificatie en generalisatie van de eerste orde. „Hij was helemaal geen stadhouder van Brabant, dus van een eigen bevolking was geen sprake. En Brabant was nu eenmaal oorlogsgebied. Bovendien was het juist Willem van Oranje die in een buitengewoon chaotische tijd probeerde orde en discipline in zijn leger te brengen. In de vijftiende en de zestiende eeuw waren legers altijd een gesel voor de bevolking, voor wie ze ook vochten.”

Adriaenssen valt voor Van der Schans door de mand als hij beweert dat in het Wilhelmus sprake is van verheerlijking van een vorst. „Als dat in één volkslied niet gebeurt, dan in het Wilhelmus. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat hij probeert op deze manier publicitair te scoren. Maar Willem van Oranje zal deze speerstoot wel overleven, daarvan ben ik overtuigd.”