Het kabinet heeft ambitieuze plannen: 30 procent reductie van de CO2-uitstoot in 2020 ten opzichte van 1990, 2 procent energiebesparing per jaar en een aandeel van 20 procent duurzame energie. Deze ambities betekenen een trendbreuk en zijn op zich positief. De overheid verwacht echter voor deze trendbreuk te veel van het draagvlak in de samenleving.Neem een eigenaar van een rijtjeswoning van eind jaren zeventig. Om aan de kabinetsdoelstelling van 30 procent energiebesparing te voldoen, moet de eigenaar ruim 3600 euro investeren voor een nieuwe hoogrendementsketel, extra isolatie en vervanging van het glas. Met nog eens 3000 euro voor zonnepanelen bereikt hij een aandeel van 5 procent duurzame energie. Bij elkaar opgeteld is dit 6600 euro, een aanzienlijk bedrag. Met bijna 400 euro energiekostenbesparing per jaar duurt het wel even voordat het geld weer terug is in de portemonnee. De kabinetsdoelstelling is niet onbereikbaar, maar hoeveel woningeigenaren hiervoor uit de stoel komen, is nog maar zeer de vraag.

Bewustwording

Het kabinet verwacht veel van bewustwording bij de consument en stimulering door groen krediet en subsidie op zonnepanelen. Bewoners blijken voor dit laatste best belangstelling te hebben. Voor isolatiemaatregelen is echter aanzienlijk minder belangstelling. Het aandeel subsidie waar minister Cramer nu aan denkt, bedraagt 20 procent. De kans is groot dat de zonnepanelen en het isolatiepakket het afleggen tegen nieuwe meubels, vliegvakanties et cetera. Bewustwording en stimulering zijn onvoldoende om ons consumptiegedrag te veranderen.

Het voorbeeld van de rijtjeswoning is illustratief voor het hele kabinetsbeleid met betrekking tot energie. Dit blijkt uit de integrale beoordeling van de kabinetsplannen door Energieonderzoek Centrum Nederland en het Milieu- en Natuurplanbureau. Als alles meezit en iedereen meedoet, komen we een heel eind. Om de geplande doelstellingen te halen blijkt wel veel afhankelijk te zijn van Europa. Europese ontwerprichtlijnen moeten het groeiende elektriciteitsverbruik van computers en breedbeeld-tv’s beteugelen.

Het werkprogramma van het kabinet heeft in de huidige vorm iets van een marketingplan: we worden vooral veel geprikkeld en gestimuleerd. Er worden veel inspanningsverplichtingen aangegaan. Dat vinden we als kiezers best prettig: goed dat we iets aan het milieu doen en fijn dat we tegelijkertijd die andere meubels nog kunnen kopen. Het is dan ook niet vreemd dat minister Cramer de stok achter de deur wil uitstellen tot nader order, in verband met mogelijke maatschappelijke oppositie.

Lange termijn

We hebben echter een overheid nodig die strenger optreedt en het bestaande werkprogramma uitbouwt tot een deltaplan voor energie. Dit plan met meer initiatief van de overheid is nodig om de ambitie van het kabinet te halen. De klimaat- en energieproblematiek zijn zodanig van aard dat dit niet zo zwaar kan leunen op het in beweging komen van de markt. De balans draagvlak-pijn lijden moet veranderen om op lange termijn beleid te kunnen voeren. Een klimaatsverandering treedt pas op lange termijn op en voel je niet in je huidige portemonnee. Ditzelfde geldt voor de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en de voorzieningszekerheid van energie in Nederland. Voor het Deltaplan voor de waterwerken was er eerst een ramp nodig om in actie te komen. De overheid nam toen ook stevig initiatief om de infrastructuur aan te passen. De uitdaging is nu om vooraf maatregelen te nemen. Een staaltje risicomanagement dus.

Het deltaplan voor energie zet de inspanningsverplichtingen om in resultaatverplichtingen. De harde lijn die in het huidige werkplan alleen „onderzocht” wordt, wordt effectief gemaakt. De prikkels en stimulering worden gekoppeld aan het bereikte resultaat, bijvoorbeeld voor de bovengeschetste rijtjeswoning. Onderzoek van DWA installatie- en energieadvies heeft aangetoond dat voor bestaande bouw een bonus-malusregeling goede perspectieven biedt. In analogie met de autoverzekering: botst iemand met het milieu, dan extra belasting betalen. Bij goed gedrag krijg je korting.

In het deltaplan wordt verder een strategie uitgezet met betrekking tot energiedragers en de brandstofmix voor de infrastructuur in Nederland. Hierdoor ontstaat een geïntegreerd beleid met betrekking tot het fossiel brandstofverbruik, de CO2-emissie en de voorzieningszekerheid.

De auteur is werkzaam als adviseur bij DWA installatie- en energieadvies in Bodegraven.