Integreren kan alleen samen. En om echte integratie te bereiken, moet je soms door conflictsituaties heen. Tot onder andere die conclusies komt Scheffer, hoogleraar grootstedelijke problematiek aan de Universiteit van Amsterdam, in zijn donderdag verschenen boek ”Het land van aankomst”.Nederland is momenteel een land van aankomst, constateert Scheffer. „Een land waar velen van heinde en verre naartoe zijn gekomen en een land waar mensen al generaties lang leven. Dat is een kwetsbare verandering.”

Volgens de auteur is integreren niet alleen iets van de migrant, omdat ook het leven van de autochtoon met de migrant verbonden wordt. Pas als we beide gezichtspunten serieus nemen, aldus Scheffer, kunnen we spreken over „ons leven”, waarin zowel de autochtoon als de allochtoon zijn opgenomen.

De uitlatingen van prinses Máxima, die vorige week publiekelijk zei dat dé Nederlander niet bestaat, kunnen bij Scheffer niet op een warm onthaal rekenen. Met haar uitspraken stelt de prinses zich hooghartig op, vindt de publicist, omdat veel mensen die wél hechten aan Nederland worden weggezet als kleinburgers.

Zijn vanmiddag gepresenteerde boek is het langverwachte vervolg op Scheffers beroemd geworden essay ”Het multiculturele drama” uit 2000. De conclusie van dat artikel was dat het beleid van destijds -een ruime toelating van asielzoekers en beperkte integratie- de ongelijkheid vergroot en bijdraagt tot „een vervreemding in de samenleving. De tolerantie kreunt onder de last van achterstallig onderhoud. Het multiculturele drama dat zich voltrekt is dan ook de grootste bedreiging voor de maatschappelijke vrede.”

Een interview wil Paul Scheffer zeven jaar later niet geven; het zou te weinig toevoegen aan wat al is gezegd, denkt hij. En inderdaad, dat is heel wat - ook door critici. Zo is Scheffer wel verweten dat hij met zijn steen in de vijver de graankorrels heeft geleverd waar populisten het meel van hebben gemaakt.

Scheffer zegt nu dat hij zijn roemruchte essay schreef om de gevestigde orde te wijzen op de grote problemen voordat populisten ermee aan de haal zouden gaan; anderen constateren juist dat zijn schrijven ertoe bijgedragen heeft „dat de afwijzing van de immigratie salonfähig werd.”

Feit is dat sinds het verschijnen van het artikel -dat op 29 januari 2000 in NRC Handelsblad werd gepubliceerd- heel wat is veranderd in het debat over multicultureel Nederland. Het is zelfs te verdedigen dat het debat sindsdien pas goed op gang is gekomen, daarbij stevig geholpen door de aanslagen in de Verenigde Staten en de moord op Theo van Gogh.

Dat ook het nieuwe boek van Scheffer de nodige reacties zal oproepen, is geen vraag. Het laat zich vooralsnog echter raden of het integratievraagstuk er met deze nieuwe publicatie daadwerkelijk antwoorden bij krijgt, of dat het debat opnieuw zeven jaar in een ongekende heftigheid zal voortwoeden.