”Het Urk van Baantjer”
Auteur: Timothy Beldman
Uitgeverij: De Fontein, Baarn, 2002, ISBN 90 261 18120
Pagina’s: 127
Prijs: € 9,98. Appie en Urk. Vooral vanuit het oogpunt van de eerste een onafscheidelijk tweetal. Zowel Albert Cornelis (Appie) Baantjer als zijn alter ego in zijn boeken over De Cock (met ceeooceekaa) heeft veel op met het voormalige eiland. Journalist Timothy Beldman schreef er een boekje over met als titel ”Het Urk van Baantjer”. Na lezing zal elke echte Baantjer-liefhebber wel een bezoek aan het dorp willen brengen. Maar of de Urkers daar zelf op zitten te wachten?

Spreek een paar echte Urkers aan en de kans is groot dat ze wel een familielid van Appie Baantjer kennen. Zijn wortels liggen er. En zijn hart ook. Toch stonden veel Urkers lange tijd wat terughoudend tegenover de bekendste man die ooit in hun dorp is geboren. Maar dat lijkt te veranderen. Op zijn geboortehuis prijkt inmiddels een ANWB-bord waarop staat dat de misdaadauteur er op 16 september 1923 het levenslicht zag. En ook zijn boeken lijken het er nu goed te doen.

Toen Baantjer geboren werd, was het op Urk bepaald geen vetpot. En het leek erop dat met het afsluiten van de Zuiderzee niet zou verbeteren. Urk stond aan het begin van een roerige periode. Maar voor Appie, die al op jonge leeftijd naar Amsterdam verhuisde, maakte dat niet uit. Regelmatig kwam hij voor langere tijd op het eiland, waar hij veel speelde met zijn twee jaar jongere oom. Wie over zijn verblijf op Urk leest, snapt opeens waar Baantjer veel van zijn inspiratie voor zijn boeken vandaan haalde.

Een goed voorbeeld is het boek ”De Cock en de ontgoochelde dode”, waarin De Cock naar informatie moet speuren op het eiland Zoetekamp. De overeenkomst met Urk is treffend. Namen, uitdrukkingen en plaatsen waar de belangrijkste voorvallen zich afspelen lijken regelrecht afkomstig te zijn van Urk. Hierdoor krijg je steeds meer de indruk dat de boeken over De Cock niet zomaar een verzinsel zijn, maar meer een briljante samenvoeging van de belevenissen van Baantjer in Amsterdam en op Urk.

Geloof
Was in Amsterdam de misdaad het belangrijkste dat Baantjer bezighield, op Urk was dat het geloof. De gereformeerde Bethelkerk speelde daarin een belangrijke rol. Hij werd er gedoopt en zijn opa was er predikant. De christelijke opvoeding van Appie komt nadrukkelijk in ”Het Urk van Baantjer” naar voren. Baantjer citeert in zijn boeken veelvuldig zijn moeder en grootmoeder, die blijkbaar vaak bijbelteksten aanhaalden. Hoewel de misdaadauteur wat verder van het geloof is gaan staan, praat hij er wel met respect over. Bij zijn grootouders stond alles in het teken van het geloof. „Elke dag moest je een psalmpje leren, werd er uit de Statenbijbel voorgelezen en na het nuttigen van de gebruikelijke kom met aardappelen met een kuiltje jus, zongen we met z’n allen kerkliederen. Dat was gezellig”, zegt Baantjer in het hoofdstuk over zijn „bessie en bebbe.”

Ginkies
Hoewel het in het boekje gaat over hoe de misdaadauteur ’zijn’ eiland ziet, wordt er niet alleen geschreven over Appie zelf. Integendeel, ook mensen die niets met Baantjer hebben, kunnen met het boek goed overweg. Aan de hand van het op een na laatste hoofdstuk kan de lezer op ginkiestocht. Het is een route door de smalle stegen (ginkies) van het oude deel van Urk. Ooit gehoord van de legende over de enorme zwerfkei die voor de kust van Urk ligt? Je wel eens afgevraagd hoe de Urkers eeuwenlang in de winter levensmiddelen van het vasteland naar het eiland moesten krijgen?

Het boek is duidelijk meer dan een beschrijving van het leven van Baantjer op Urk. Het geeft ook een beeld van het leven op Urk van vroeger in het algemeen. Gecombineerd met oude en meer recente foto’s is ”Het Urk van Baantjer” een echte aanrader.

En of De Cock nog eens op Urk een moord zal oplossen? Hij heeft de kans gehad -een Urker reikte Baantjer ooit de plot aan-, maar voor de auteur is het visserdorp te vredig voor zo’n grote misdaad.