Vier dagen hadden hij en zijn Europese ambtgenoten gereserveerd voor een informeel onderonsje in een strandhotel in het Deense Nyborg. Het moest vooral gemoedelijk worden, het diende er ontspannen aan toe te gaan. Daarom behoorde de controverse die samenhangt met de beoogde toetreding van nieuwe lidstaten officieel niet tot de te behandelen onderwerpen. Daarover vangt de strijd, althans in het openbaar, pas aan na de verkiezingen bij onze oosterburen van over krap twee weken.

Maar de Nederlandse deelnemer aan het overleg, de kersvers in de politiek aanwezige Veerman, zorgde tijdens zijn eerste optreden op het EU-podium voor een daverende verrassing. Hij kondigde afgelopen maandag een wijziging aan in de strategie van Den Haag ten aanzien van een dossier dat de rest van dit jaar de Europese agenda domineert. En het betreft niet een onbeduidende verandering; we mogen die zeker aanmerken als een doorbraak in een uiterst lastige discussie.

In december wacht volgens de planning het besluit over de vergroting van de Unie met tien leden, voornamelijk uit het voormalige Oostblok. Commissaris Fischler van Landbouw stelt voor ook de agrariërs in die regio directe inkomenstoeslagen toe te kennen, aanvankelijk weliswaar veel minder grote bedragen dan hun collega’s in het Westen van het continent, maar stap voor stap steeds meer.

Duitsland, Groot-Brittannië, Nederland en Zweden benadrukten de afgelopen maanden dat geen goede benadering te vinden. Zij zijn bang dat door dat gulle gebaar in de richting van de vroegere communistische naties de landbouwuitgaven straks de pan uitrijzen en dat juist zij, als partners binnen de Unie die op grond van de daarvoor geldende maatstaven een fors aandeel leveren aan de kas in Brussel, opdraaien voor de rekening. We willen deze aanpak alleen accepteren als er tegelijk een akkoord uit de bus rolt over het afbouwen van de subsidies voor alle boeren, zowel in de huidige als in de toekomstige delen van de EU, verkondigden zij.

Met de draai die Veerman bekendmaakte, is de eenheid binnen ’de bende van vier’, zoals de aanduiding luidt voor het kwartet dat oppositie voert, verdwenen. Voorts stellen we vast dat de Nederlandse minister, ongeacht in hoeverre het kabinet hem zal corrigeren, de onderhandelingspositie van die groep heeft uitgehold.

Dat het verzet uiteindelijk geen stand zal houden, lag al in de lijn der verwachting. Niemand durft de uiterste consequentie te trekken door als de wensen niet worden ingewilligd de uitbreiding te blokkeren en daarmee de schuld op zich te laden van het niet doorgaan van de hereniging van Europa of van de vertraging die dat in veler ogen historische proces dan ondervindt. Maar dat er nu reeds een partij uit de gevormde coalitie afhaakt, wekt toch wel enige verbazing.

Veerman, die een veto hoe dan ook afwijst, heeft blijkbaar uit zijn contacten in Nyborg geconcludeerd dat de oorspronkelijke missie geen kans van slagen heeft en dat het daarom niet realistisch is de genoemde eis te handhaven. Hij vreest straks alleen te staan. Al eerder waren er geruchten over een beweging in de opvattingen van de Britten en de Zweden. Beter vroegtijdig een koerswending dan verderop, in het volle licht van de schijnwerpers, gezichtsverlies, zal de minister denken. Nederlandse europarlementariërs onderschrijven zijn analyse en zijn gevolgtrekking.

Overigens legt hij niet meteen voluit het hoofd in de schoot. Hij probeert langs een alternatieve route toch een garantie te krijgen dat de kosten van het landbouwbeleid binnen de perken blijven. Hij stuurt eropaan een plafond overeen te komen voor de uitgaven in die sfeer tot en met 2013, op het huidige niveau van jaarlijks ruim 40 miljard euro. Later kunnen dan besprekingen plaatsvinden over concrete bezuinigingsmaatregelen die in dat kader nodig zijn. De vraag rijst echter of die optie wél haalbaar is.

Frankrijk, dat als geen ander lid van de EU-familie profiteert van de subsidies aan de agrarische sector, manifesteert zich als de grote tegenspeler van Nederland en zijn bondgenoten in deze kwestie. President Chirac bezigt heldere taal: met hem valt op dit moment niet te praten over landbouwhervormingen.

In maart 1999 bereikten de regeringsleiders tijdens de top van Berlijn overeenstemming over het budget van de Unie voor de periode tot en met 2006. Het gevecht over de volgende meerjarenbegroting (2007-2013) is voorlopig niet aan de orde. De Fransen weigeren erop vooruit te lopen en binnenkort een deal te sluiten over beperking van de vergoedingen voor de boeren. Vorige week heeft de regering in Parijs een brief geschreven naar een aantal landen waarin zij die vraagt gezamenlijk een front te vormen tegen plannen van Fischler om de komende maanden zaken op dat gebied te doen.

Of zij bereid is zich thans al wel te binden aan een zo vaste bovengrens voor de landbouwbetalingen in de verre toekomst, lijkt twijfelachtig. Veerman aanvaardt dus het risico dat hij nog een keer de aftocht moet blazen.