Een jongen die thuis werd afgeranseld, depressief raakte en aan de drugs ging om zijn problemen te vergeten. Een meisje dat binnen de gezinskring is misbruikt, zelfmoordgedachten had en haar toevlucht zocht in heroïne. Onderzoekers uit de verslavingszorg en van de Radboud Universiteit Nijmegen kennen de voorbeelden.Opvallend genoeg blijkt uit recent onderzoek dat de psychiatrische problemen van drugsverslaafden vaak niet worden opgespoord en behandeld. De drugsverslaafden worden weliswaar in toom gehouden in zogeheten methadonprogramma’s, waarbij ze dagelijks een alternatief voor heroïne krijgen, maar hun psychiatrische problemen blijven voorduren. Morgen buigen betrokkenen zich tijdens een congres in Den Bosch over de problematiek.

Acht van de tien verslaafden die op een methadonpost drugs krijgen, blijken te kampen met psychiatrische kwalen. Die worden echter vaak niet onderkend. Prof. De Jong, hoogleraar verslaving en verslavingszorg aan de Radboud Universiteit Nijmegen, maakt zich er zorgen over. „Nogal eens gaat het om mensen die al in hun jeugd kampten met problemen, bijvoorbeeld huiselijk geweld. Ze worden van school gestuurd, raken depressief en angstig en gaan drugs gebruiken. Hun depressies stoppen niet als ze volwassen zijn. Ze zijn dus zowel verslaafd aan drugs als psychisch ziek. Maar voor die psychische klachten worden ze niet behandeld. Dat leidt tot verloedering.”

Waar ligt het aan dat er niets wordt gedaan aan de psychiatrische aandoeningen?

„De invoering van de methadonprogramma’s in de jaren zestig van de vorige eeuw, waarbij heroïneverslaafden in toom werden gehouden, had vooral ten doel zo min mogelijk overlast van de verslaafden te hebben. Naar de psychiatrische aandoeningen, die oorzaak van de verslaving kunnen zijn, werd nauwelijks gekeken. Nu is daar wel wat in veranderd. Maar nog steeds werken er op de methadonposten veel te weinig psychiaters, psychologen en sociaalpsychiatrisch verpleegkundigen die geestesziekten kunnen onderkennen en behandelen.”

Ontbreekt het te veel aan een moreel appel op drugsverslaafden, waarbij ze worden aangespoord zélf iets te doen aan hun problemen?

„Voorheen dacht men dat een verslaafde een gebrek aan wilskracht had, later werd de oorzaak gezocht in psychosociale problemen. Nu blijkt dat ook neurobiologische factoren een rol spelen. Iemands brein kan zo geprogrammeerd zijn dat hij geneigd is heel onverstandige beslissingen te nemen.

Daarbij is het zeker zo dat je sommige mensen best op hun vestje mag spugen en mag aansporen hun gedrag te veranderen. Belangrijk is ook dat iemand die in behandeling is, zich serieus genomen voelt. Recent sprak ik een man die aan het eind van de behandeling van zijn drugsprobleem zat. Tijdens dat gesprek kreeg ik een telefoontje, waar die man dus bij zat. Ik zei tegen de persoon aan de andere kant van de lijn dat ik in gesprek was met een patiënt. Voor de man bij mij in de kamer was dat woord patiënt heel belangrijk. Vanaf dat moment voelde hij dat zijn ziekte werd erkend en was hij meer bereid om aan de genezing van zijn verslaving te werken.”

Jeugdigen uit gebroken gezinnen kampen nogal eens met bijvoorbeeld depressie, wat weer tot verslaving kan leiden. Is het daarom zaak om zeker lichtvaardige echtscheidingen te ontmoedigen?
„Met dergelijke uitspraken ben ik voorzichtig. De ene echtscheiding is de andere niet. Zelf ben ik 34 jaar getrouwd en mochten we drie gezonde dochters opvoeden. Maar niet iedereen lukt dat. Op het congres laten we een dvd van een verslaafde jongen zien. Zijn ouders vochten elkaar de tent uit. Zijn vader schopte zijn moeder naakt de straat op. Toch bleven ze bij elkaar. In die situatie zou het misschien beter zijn als die ouders waren gescheiden.”

De christelijke stichting De Hoop in Dordrecht richt zich bij verslavingszorg onder meer op afkicken. Hoe beoordeelt u een stevige aanpak?

„Ik ken de mensen van De Hoop, ik waardeer hun werk. Bedenk wel dat verslavingszorg zeer complex is. Ik wantrouw eenieder die met snelle oplossingen komt. Wat ik zeker waardeer, is dat mensen tegen zichzelf in bescherming worden genomen. Ik vind het goed dat drugsverslaafde prostituees aan de Rotterdamse Keileweg uit hun trieste omstandigheden zijn gehaald. Want is het absoluut zo dat de weegschaal in Nederland te veel naar zelfbeschikkingsrecht en autonomie is doorgeslagen.”