De onvrede is zo groot, dat president Poetins speciale gezant voor Kaliningrad, Dmitri Rogozin, woensdag waarschuwde voor een verzuring van de relatie tussen de Unie en Moskou. Poetin zou zelfs wel eens niet kunnen komen opdagen voor de jaarlijkse EU-Ruslandtop in november in Kopenhagen.

Kaliningrad, al eeuwen Duits grondgebied onder de naam Königsberg, werd na de Tweede Wereldoorlog toegewezen aan Moskou. Het is een typisch buitengewest, ingeklemd tussen Polen en Litouwen, in het uiterste westen van de uitgestrekte Russische Federatie.

Polen en Litouwen zijn echter op weg om in 2004 EU-lidstaat te worden. De Unie stelt vanaf dat moment strenge visumeisen aan Russen die op en neer reizen naar Kaliningrad. Nederland is volgens bronnen in Moskou een van de lidstaten die het meest uitgesproken hameren op bescherming langs deze weg tegen illegalen en georganiseerde misdaad uit Rusland.

Poetin is niet bereid de inperking van de Russische rechten die deze visumeisen in zijn ogen vormen, te accepteren. Russen moeten in eigen land vrij kunnen reizen van de ene naar de andere regio.

Niettemin heeft Moskou volgens Rogozin, begin deze week nog in Brussel, nieuwe voorstellen gedaan voor de onderhandelingen die de Europese Commissie namens de lidstaten voert met Moskou. Hij drong er in een gesprek met een groep Brusselse journalisten op aan dat er „eindelijk” technische onderhandelingen beginnen om de klus op tijd te klaren.

Als die mislukken, zal Poetin zijn Europa-politiek moeilijk kunnen verkopen aan de kiezer en is het veld vrij voor de oppositie om de president daarop aan te vallen. „Als we niet op tijd klaar zijn, zal ik mijn best doen om president Poetin ervan te overtuigen niet naar Kopenhagen te gaan”, voegde hij eraan toe.

’Brussel’ heeft beloofd over twee weken (18/9) met tegenvoorstellen te komen. Eind september buigen dan de EU-ministers van Buitenlandse Zaken zich erover. Gaan die ermee akkoord, dan lijkt er weinig meer in de weg te staan voor een akkoord met Moskou en voor de top met Poetin (die in Kopenhagen is, omdat Denemarken huidig EU-voorzitter is).

In grote lijnen komen die Russische voorstellen erop neer dat Moskou op langere termijn, in 2008, eist dat Russen geen visum meer nodig hebben om naar de EU te reizen. Moskou stemt wel alvast in met visumplicht voor reizen naar Polen.

Maar de meeste Russen reizen van en naar Kaliningrad door Litouwen. Daar wil Moskou nog steeds niet aan een visumplicht. Volgens Rogozin is Moskou echter bereid ermee in te stemmen dat Litouwen doorgaande bussen en treinen gaat controleren, passagierslijsten van tevoren krijgt toegestuurd, en dat er zwarte lijsten komen van ongewenste Russen. Poetin is volgens onderminister Razov zelfs bereid tot een terugkeerregeling voor ’foute’ Russen.

De meeste Russische transitpassagiers pakken de trein, de gemakkelijkste en goedkoopste manier van reizen. Dat zijn er zo’n 960.000. Over de weg gaat het om 620.000 reizigers, van wie 55 procent de auto en 45 procent de bus neemt. Automobilisten moeten trouwens al een visum hebben, en dat accepteert Moskou.