Pauwels en andere betrokkenen bij de financiële markten wijzen erop dat de dreiging van nieuwe acties van de terrreurorganisatie al-Qaida niet denkbeeldig is. Steeds duidelijker wordt dat de organisatie nog steeds actief is. Echter, ook de veiligheidsdiensten in de VS en elders onderkennen het belang van 11 september en zijn extra alert. „Er zal sprake zijn van een volledig alarm rond 11 september”, aldus een handelaar van Friesland Bank.

Hoe groot de psychologische invloed van de verjaardag zal zijn, is moeilijk in te schatten. Er spelen op dit moment veel meer factoren een rol op de beurzen, zoals de kwestie Irak, boekhoudschandalen in de VS en een nog steeds haperende wereldeconomie. Beleggers zijn hypergevoelig geraakt voor slecht nieuws. Het allerslechtste nieuws zou een nieuwe terreurdaad zijn. Het zou de lichte aanzetten tot economisch herstel die zich hier en daar aankondigen, voor een lange tijd kunnen doen verdampen.

Een belangrijk feit is dat veel kleine beleggers de aandelenmarkten intussen zijn ontvlucht. Daardoor wordt de markt sterker dan voorheen beheerst door de grote jongens. Deze professionals zijn stressbestendiger, maar werken wel met grotere „brokken.” Als zij door welke oorzaak ook in paniek raken, dan leidt dat al gauw tot een sneeuwbaleffect, zo schatten handelaren de huidige situatie in.

Het ingewikkelde samenspel van factoren voor het kwakkelen van de aandelenbeurzen speelde al een jaar geleden. Het waren niet de aanslagen op het WTC in New York en het Pentagon alleen die de huidige malaise veroorzaakten. Al voor 11 september was de economische motor in diverse westerse landen, waaronder die in de VS en al eerder Japan, begonnen te stotteren. Ook de ict-luchtbel begon leeg te lopen. Langzaam drong het tot beleggers door dat schraalhans bezig was keukenmeester te worden. De aanslagen in de VS duwden de beurzen echter over de rand.

De aanslagen in Amerika zetten de financiële wereld wel op haar kop, zo bleek uit de heropening na enkele dagen van Wall Street. Ook in Europa vielen rake klappen. Het koerspeil in Parijs was eind vorig jaar 22 procent lager dan een jaar eerder, Frankfurt zakte 20 procent weg en Amsterdam 25 procent, na zelfs een dip van 40 procent.

Na 11 september regeerde de angst en de beurzen gaven een sterk en snel wisselend beeld te zien. De Dow Jones-index kende dit jaar een hoogste punt van 10.673 punten en een laagste van 7533. De Amsterdamse AEX-index kende uitersten van 531 en 304 punten.

Wat de markt de komende dagen te wachten staat, durft niemand in de markt te voorspellen. Beleggers hebben echter een olifantsgeheugen. De verjaardag van de beurskrach van oktober 1987 dreunde nog drie jaar door. Vooral in oktober 1988 bleek de schrik het publiek nog flink in de benen te zitten. Zij dumpten op grote schaal aandelen. Een lichtpuntje is, dat bij dalende koersen grote instituten, zoals pensioenfondsen, de neiging hebben juist te gaan bijkopen om hun vermogensverliezen snel te boven te komen. Dat kan een al te snelle prijsdaling afremmen.