Dat was de boodschap van drie veiligheidsexperts op de vakbeurs Gezond in Bedrijf 2007, woensdag en donderdag in de Jaarbeurs in Utrecht. Op de beurs -„Hét platform voor professionals over preventie, veiligheid, verzuim en loopbaan”- boden ruim 130 exposanten informatie over gezondheidsmanagement.De hele dag door werden lezingen en interviews gehouden en presentaties gegeven. In het Loopbaantheater sprak een adviseur van Schouten & Nelissen over vroege signalering en preventie van stress, met een top tien van de klachten en mogelijke maatregelen. In het Praktijktheater ging Theo den Hertog, directeur van Active Living, in op veerkracht, die volgens hem niet bestaat zonder evenwicht tussen belasting en belastbaarheid. Active Living richt zich op gezonde werknemers en hun leefstijl. Preventie werkt, is het motto.

„Een medewerker kun je prima belasten”, aldus Den Hertog. „Daarvoor is hij ook aangenomen. Zet je hem een halfjaar stil op een stoel, dan wordt hij ziek. Maar na een halfjaar overbelasting heb je ook geen rendement meer.”

Hoewel mensen niet echt op elastiekjes lijken, zijn er overeenkomsten. „Je kunt een elastiekje oneindig oprekken en terug laten veren. Daar wordt het helemaal niet moe van. Maar als je ’t tussen twee stoelpoten spant, breekt het op den duur al van een tikje.” Zo kan het gaan met vitaliteit.

Net als de lezingen over stress sloten de presentaties in het Veiligheidstheater volop aan bij de actualiteit. Deze week bleek uit het jaarverslag van de Arbeidsinspectie over 2006 dat er bij de helft van de bedrijven in Nederland iets mis is met de werkomstandigheden. De inspectie vond onveilige machines, slechte werkplekken en -in de bouw- gebrekkig toezicht, slechte communicatie en onvoldoende inschatting van risico’s.

Veiligheid gaat over gevoel, stelde Victor Roggeveen, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Veiligheidskundigen (NVVK). Niemand wil bijvoorbeeld de enige met een helm zijn op het bouwterrein. Om veilig te werken is daarom meer nodig dan regels: met inspelen op het gedrag van mensen is veel te winnen.

Roggeveen onderscheidt vier soorten handelingen bij mensen: bedoelde, onbedoelde, doelbewuste overtredingen en sabotage. De meeste fouten hebben te maken met onbedoelde handelingen, aldus de NVVK-voorzitter. „Degene die als laatste op de verkeerde knop heeft gedrukt, hangt. De treinmachinist die door rood rijdt, kan door de politie worden opgepakt omdat hij een economisch delict heeft gepleegd. Daar strijd ik tegen.”

Werknemers zijn vaak gemotiveerd en bevlogen bezig, benadrukt hij. Bovendien klaren ze vaak klussen met te weinig mankracht. „Daarom mag je die man die zonder helm werkt niet veroordelen. Je bent zelf net zo feilbaar als je buurman.”

Hij toont een filmpje van een man die een auto onder een dikke laag sneeuw vandaan haalt. Als de halfbevroren man de portieren eindelijk met de afstandsbediening wil openen, piept er iets vanonder de besneeuwde auto ernaast. „Hierover gaat het bij een ongeval. Om een vergissing. Iedereen moet lachen als iemand de auto van de buurman heeft schoongemaakt. Maar bij een ongeluk lach je niet meer.”

In Zuid-Afrika maakt hij eens een foto van een Zoeloe die keurig in alle gordels op een heftruck zat. „Wat hebben ze gedaan om hem zo te motiveren dat hij zich aan alle veiligheidsvoorschriften houdt, vroeg ik me af. Toen hoorde ik het. In die organisatie was recent iemand overleden doordat de vorkheftruck op hem was gekanteld.”

Wij zijn vergeten voorzichtig te zijn, zegt Roggeveen. „Omdat we te veel andere dingen aan ons hoofd hebben.” Hij laat zijn gehoor ervaren hoe selectief je de wereld in kunt kijken, via een film van een paar minuten. De opdracht is: tel hoeveel keren de bal van het witte team de grond raakt. „Zestien”, zegt iemand. Een ander: „Vijftien.” Bijna niemand zag de aap die tussen het witte team door wandelde. Roggeveen laat de beelden nog eens zien: „En let niet op de ballen.” Dan is het duidelijk. Nadrukkelijk en grijnzend stapt er een grote, zwarte aap over het scherm. „Zo slecht zijn wij in het kijken naar de omgeving. Niemand ziet de aap.”

Daar komt bij dat mensen ook van risico’s houden. „Als dat niet zo was, werkten we allemaal van negen tot vijf bij ABN AMRO. Maar dat doen we niet. We werken op booreilanden, klimmen op daken en varen op zee.” De boodschap van Roggeveen is eigenlijk heel eenvoudig: „Kijk weer uit. Loop niet stomweg achter de anderen aan.”