Rücksichtslos gingen de kabinetten-Balkenende I en II aan de slag. Nog maar nauwelijks beëdigd, kondigden de bewindslieden al grote stelselwijzigingen aan. De WAO moest op zijn kop, net als de zorgverzekering. Dat de bevolking die veranderingen nauwelijks kon bijbenen, laat staan waarderen, bleek uit massale demonstraties op het Museumplein en uit de verliezen van de regeringspartijen CDA, VVD en D66 bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart vorig jaar.Het nieuwe kabinet besloot het anders te doen. De eerste honderd dagen zouden gebruikt worden voor het luisteren naar en overleggen met de bevolking. Mensen moesten betrokken worden bij het beleid, in plaats van erdoor te worden overvallen.

De bewindslieden van Balkenende IV togen daarom massaal het land in om kennis te maken met burgers, hun ideeën te vernemen en om draagvlak te kweken voor de kabinetsvoorstellen. Minister Rouvoet voor Jeugd en Gezin maakte bijvoorbeeld een bustour door het land en minister Vogelaar voor Wonen, Wijken en Integratie overnachtte in een probleemwijk.

De oppositie reageerde bevreemd en kritisch op dit nieuwigheidje. SGP-leider Van der Vlies gaf aan zich in het parlement voor het eerst in 25 jaar te vervelen. VVD-leider Rutte gooide het met zijn kritiek over de staatsrechtelijke boeg en klaagde dat de Kamer nu honderd dagen buiten spel stond.

Of de gemiddelde burger doorhad wat er gebeurde, is maar de vraag. Bij veel van de werkbezoeken was de pers niet of slechts gedeeltelijk welkom, waardoor de publiciteit niet ontzettend groot was. Vandaar wellicht het slotoffensief van vandaag: alle ministers gaan nog één keer met veel tamtam het land in.

In groepjes, om precies te zijn. Ingedeeld aan de hand van de zes pijlers van het kabinetsbeleid struinen zij heel Nederland af. Zo bezoeken premier Balkenende, minister Koenders (Ontwikkelingssamenwerking) en staatssecretaris Heemkerk (Financiën) in het kader van een „actieve internationale en Europese rol” het bedrijf Ecofys, een onderneming voor duurzame energie in Ede. Vanavond praten alle bewindslieden in Utrecht met 250 burgers en sluiten zij hun tournee af in het praatprogramma Knevel(&(Van den Brink.

Tegen de honderddagentoer van het kabinet zijn de afgelopen maanden diverse bezwaren ingebracht. Tot de minder sterke behoort de kritiek van Rutte dat het parlement ruim drie maanden buiten spel staat. Terecht merkte staatsraad Hoekstra in deze krant op dat niets de Tweede Kamer ervan weerhoudt zich in deze tijd grondig op beleidsdebatten voor te bereiden, eigen initiatieven te ontwikkelen en zich proactief een mening te vormen over de gewenste uitvoering van het beleid.

Ook op de kritiek van weekblad Elsevier valt af te dingen. Het kabinet zou op deze wijze geen vliegende start maken en het momentum van de verkiezingsuitslag laten vervliegen. Ook zou het een slechte indruk maken in de eerste regeringsmaanden aan het volk te vragen wat er gebeuren moet. Heeft het kabinet dan geen eigen ideeën?

Maar ook die bezwaren snijden maar beperkt hout. Het kabinet gaat het volk niet vragen wát het moet doen maar hóe het het regeerakkoord het beste kan uitvoeren. Bovendien moeten we het nieuwe van de aanpak van Balkenende IV nu ook weer niet overdrijven. Alle kabinetten kennen in het begin een fase van aftasten en in overleg met anderen de uitvoering van het beleid in de steigers zetten.

Het bijzondere van deze regering is dat het deze fase extra nadruk geeft, publicitair uitbuit en nadrukkelijk toegeeft dat het echte werk pas na een maand of drie begint, op die wijze van de nood een deugd makend.

Slim gevonden? Het heeft in elk geval één groot nadeel: het krikt de verwachtingen van burgers op tot riskante hoogte. Een kabinet dat zo nadrukkelijk gaat luisteren naar de mensen, zal vast met beleid komen dat mij, burger Jansen, aanstaat. Ze zijn immers ook in mijn wijk geweest, dus onze ideeën zullen zeker ook in het op 14 juni te presenteren beleidsprogramma terug te vinden zijn, denkt burger Pietersen. Dat zou wel eens op een grote teleurstelling kunnen uitlopen.

Wat vorige week naar buiten sijpelde uit de ministerraad, bevat daar al een aanwijzing voor. De 137 plannen die tot nu toe zijn aangeleverd, kunnen onmogelijk allemaal in één samenhangend geheel worden opgenomen. En al helemaal niet gefinancierd.

Bij het terugbrengen van al die voorstellen tot zo’n dertig plannen, zoals vicepremier Bos wil, zal onvermijdelijk de bekende ambtelijk-politieke taal (het verdelen van de „enveloppen” over de „pijlers”) weer opduiken. De burger ervan overtuigen dat zo’n bondig, abstract verhaal nog iets met hemzelf te maken heeft, zal in juni en daarna de grote uitdaging voor Balkenende IV zijn.