De afgelopen maanden ging er in Rusland geen dag voorbij of de media meldden slachtoffers als gevolg van rampspoed. Dit liep uiteen van gasexplosies en instortende woonblokken tot neerstortende vliegtuigen en ongelukken met passagiersbussen. Om nog maar te zwijgen over de massale overstromingen en bosbranden in het land.

Het leven in Rusland is er de laatste tijd inderdaad niet veiliger op geworden. De statistieken van het Russische ministerie van Noodsituaties onderbouwen dit. De eerste helft van dit jaar nam het aantal rampen en buitengewone ongelukken in Rusland met meer dan 25 procent toe in vergelijking met dezelfde periode een jaar eerder.

Er hadden in deze periode totaal 547 van dergelijke catastrofes in Rusland plaats. Daarbij vielen ten minste 810 doden en 335 gewonden. Een groot deel van deze rampen heeft volgens het ministerie zogeheten technogene oorzaken. Dat zijn technische gebreken als gevolg van nalatig onderhoud. Je moet daarbij vooral denken aan verouderde onderdelen in vliegtuigen en autobussen, verrotte gas- en waterleidingen, verzakte fundamenten in gebouwen en haperende huishoudelijke apparatuur.

Maar ook het niet in acht nemen van de veiligheidsvoorschriften en het niet nemen van voldoende voorzorgsmaatregelen zijn medeverantwoordelijk voor het toenemende aantal rampen. Zij spelen vooral een rol in het steeds vaker uit de hand lopen van natuurrampen in Rusland.

Neem bijvoorbeeld de bos- en veenbranden, die de Russische hoofdstad begin deze maand wekenlang in een gevaarlijke smog hadden ondergedompeld. De snelle verspreiding van de branden is achteraf grotendeels te wijten aan het niet meer graven van de vereiste greppels in dit als brandgevaarlijk bekendstaande gebied.

Eenzelfde verklaring gaat op voor de massale overstromingen aan de Zwarte Zee deze maand. Vooraf aan de natuurramp hebben de autoriteiten nagelaten de plaatselijke bevolking te waarschuwen voor het ophanden zijnde slechte weer. En toen het noodweer eenmaal toesloeg, weerhield de plaatselijke politie niemand ervan om de woelige zeekust op te zoeken. Daardoor kon de zee zonder moeite de langsrijdende bussen en personenauto’s het water insleuren met alle gevolgen van dien.

Russische specialisten zijn het erover eens dat de veiligheidssituatie in hun land sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie snel is verslechterd. Belangrijkste redenen zijn het achterwege blijven van overheidsinvesteringen in de infrastructuur en het plotselinge wegvallen van de communistische controlecultuur, die de al bestaande nalatigheid onder de Russische bevolking verder heeft versterkt.

Structureel geldgebrek bij de overheid heeft ertoe geleid dat bussen, treinen en vliegtuigen de afgelopen tien jaar nauwelijks meer zijn vervangen. Terwijl de ’Nieuwe Russen’ rondrijden in de allernieuwste BMW’s en Mercedessen, moet de modale Rus het doen met rammelende en bijna uit elkaar vallende bussen en vaak nog met houten banken uitgeruste elektritsjka’s (forensentreinen). Recente bus- en treinongelukken zijn voor een niet onbelangrijk deel te wijten aan technisch defecten door veroudering.

De situatie in de huizensector is nog verontrustender. Structurele renovatiewerkzaamheden blijven al jarenlang achterwege. Het gevolg is dat bewoners van vooral oudere woningen in toenemende mate te maken krijgen met verzakkingen van muren en soms van balkons. Ook storten er de laatste jaren steeds vaker hele woonblokken in elkaar, zoals deze zomer twee keer het geval was in Sint-Petersburg.

Het uitblijven van renovaties is vooral desastreus voor ’s lands gas- en waterleidingennetwerk. Het aantal gas- en waterlekken is hierdoor de afgelopen jaren schrikbarend toegenomen. Volgens Aleksej Bard van het Russische Centrum voor Explosieveiligheid worden oude gaspijpleidingen nog maar gedeeltelijk vervangen. Het gevaar op gaslekken en -explosies neemt daardoor met de dag toe.

Een ander probleem is volgens Bard dat er nauwelijks meer gasleidingcontroles plaatshebben. Reden is dat de meeste woonblokken in tegenstelling tot bedrijfsruimten niet als ”explosiegevaarlijke object” zijn aangemerkt. Dat verklaart het snel toenemende aantal gasexplosies in woonhuizen. Alleen al in Moskou vonden er sinds 1998 vijftien krachtige gasexplosies plaats. Daarbij vielen meer dan 250 doden.

Vjatislav Boesankin van het Moskouse gemeentegasconcern Mosgaz meent dat ook de bevolking zelf veel te verwijten valt. Volgens hem werken veel Moskovieten met sterk verouderde en vaak haperende gasfornuizen. Ook zouden velen hun woning onderverhuren aan mensen die nog nooit van hun leven een gasfornuis hebben aangestoken. Deze onwetendheid is waarschijnlijk ook de oorzaak van de gasexplosie vorige week in Moskou, waarbij negen mensen om het leven kwamen.

Onderzoekers wijzen nalatigheid ook als belangrijkste oorzaak aan van het alsmaar toenemende aantal dodelijke slachtoffers bij branden en verkeersongelukken in Rusland. Het aantal verkeersdoden nam het afgelopen halfjaar met maar liefst 13 procent toe tot 24.000 op jaarbasis. Vooral het niet kennen van de verkeersregels en dronkenschap zijn de grote boosdoeners.

En vorig jaar kwamen er in Rusland 18.000 mensen om door brand, 12 keer zoveel als in West-Europa. Het niet houden aan de brandveiligheidsvoorschriften en wederom alcoholmisbruik worden als belangrijkste oorzaak genoemd. De risico’s in het dagelijkse Russische leven stijgen dus nog steeds, ondanks de toegenomen economische groei in het land. De Russische regering heeft klaarblijkelijk andere prioriteiten dan het creëren van veilige levensomstandigheden voor haar bevolking.