Nog veel ouder, ruim 550 jaar, is de Burgerzaal in Zutphen, de middeleeuwse vleeshal waar veteranen, hun gastgezinnen en de pers woensdag een voorbezichtiging kregen van een documentaire over de bevrijding van West-Europa, ”Van D-day tot Dam square”.Veertien vergrijsde militairen -dertien mannen, één vrouw- zitten eerste rang. Dat komt hun toe. Sommige Canadezen zijn voor het eerst in Nederland sinds ze er de vrijheid kwamen brengen. Ze hopen maandag deel te nemen aan het jaarlijkse veteranendefilé in Wageningen.

Het materiaal voor de documentaire komt uit Canadese archieven. Het is afkomstig van cameramensen die met de troepen meetrokken. Een zekere eenzijdigheid zit er wel in: niets wordt getoond van successen die de Duitsers boekten, niets van de spanning en vermoeidheid die zich soms van de bevrijders meester maakten.

De beelden tuimelen over het scherm. D-day! Een machtige armada steekt het Kanaal over. Soldaten plonzen in het water en doorwaden de laatste meters naar het Normandische strand. Schietende kanonnen, een brandende stad, oprukkende troepen. Vermoeide Duitsers geven zich over. Velen komen om.

De geallieerden rukken op door Frankrijk. Angstige mensen maken zich uit de voeten. Te midden van de verwoestingen zit een kat zich te wassen. Ganzen slobberen uit een emmer.

Brussel wordt bevrijd; Antwerpen. Maar het oprukken door de open Zeeuwse polders wordt een nachtmerrie. Wielen wentelen door de modder.

Slagveld
Wekenlang is Zeeland een slagveld. Vrouwen in klederdracht scharrelen tussen de puinhopen. Walcheren gaat onder water. Canadezen rennen door een zwaar geteisterd Vlissingen.

Er zijn niet alleen beelden van de gevechten, maar ook van Sinterklaas, schaatsen en sleetje rijden. In bevrijd gebied werken klompenmakers dag en nacht om aan de vraag van de soldaten naar souvenirs te kunnen voldoen.

Na de winter van 1944-1945 begint een nieuwe opmars. Piepjonge Duitse soldaatjes geven zich over. Hysterisch juichende menigten halen de oprukkende troepen in. Eindelijk vrij!

Herkenbare beelden? „Dit hebben we allemaal meegemaakt”, zeggen de veteranen op de voorste rij. „Dit raakt me echt. Het is precies zoals het was.”

Hoe erg was het? „Ik heb ook in Italië gevochten”, zegt een vergrijsde soldaat. „In vergelijking daarmee was Nederland een picknick.” Wat de bevrijde burgers zeiden, weet hij nog goed: „Ik hou van jullie, Canadezen.”

De militairen van overzee wisten eigenlijk nauwelijks waar Nederland lag. Nu wel. „We hebben gedaan wat we moesten doen. Ik zou het zo opnieuw doen. Als ik jonger was.”