In meer dan zestig gemeenten is inmiddels vastgelegd dat er in de toekomst geen trouwambtenaren met gewetensbezwaren meer zullen worden aangenomen. Ook is door veel gemeenten besloten dat trouwambtenaren alle huwelijken moeten sluiten.Dat betekent dat men met gewetensbezwaren van ambtenaren geen rekening wil houden. Ook zijn er trouwambtenaren aan wie ontslag is aangezegd of die praktisch werden gedwongen ontslag te nemen.

Van de zijde van de SGP-fractie in de Tweede Kamer zijn aan het kabinet schriftelijke vragen gesteld. Intussen heeft ook fractieleider Slob van de ChristenUnie het kabinet verzocht te kijken of er maatregelen kunnen worden genomen om de rechtspositie van weigerambtenaren te beschermen.

De bedoelde besluiten van diverse gemeentebesturen zijn strijdig met het discriminatieverbod in artikel 1 van de Grondwet. Ook zijn die besluiten strijdig met artikel 3 van de Grondwet, waarin is bepaald dat alle Nederlanders op gelijke voet in openbare dienst benoembaar zijn.

Daarnaast gaan die gemeentebesturen voorbij aan de vrijheid van geweten, die voor een deel samenvalt met de vrijheid van godsdienst zoals bedoeld in artikel 6 van de Grondwet. De gewetensvrijheid omvat het recht een geweten te hebben en daarin niet van overheidswege te worden belemmerd of gemanipuleerd.

Onder die gewetensvrijheid wordt tegenwoordig vooral verstaan het recht zich te onttrekken aan verplichtingen die uit de wet voortvloeien (zie het ”Handboek van het Nederlands staatsrecht”, van Van der Pot-Donner, 13e druk, 1995, blz. 288). Daarnaast kan nog worden gewezen op de grondrechten, die zijn neergelegd in internationale verdragen zoals het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (artikel 9) en het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (artikelen 1, 2 en 18).

Voor zover ook de rechtspositie van zittende bezwaarde trouwambtenaren wordt aangetast, zijn de gemeentelijke besluiten ook strijdig met het algemeen belang. Gewetensbezwaarden zouden immers in beginsel worden ontheven van hun verplichting, zo blijkt uit de geschiedenis van de totstandkoming van de wet. Deze beleidslijn is ook in het regeerakkoord van het huidige kabinet vastgelegd.

Maar omdat het aantal gemeenten dat al negatieve besluiten heeft genomen, is een simpele praktische oplossing niet goed meer mogelijk.

De meest voor de hand liggende maatregel onder de gegeven omstandigheden is schorsing (volgens artikel 274 Gemeentewet) en vernietiging van die besluiten wegens strijdheid met het recht of het algemeen belang door de kroon (artikel 132 lid 4 van de Grondwet en 268 Gemeentewet).

De auteur is deskundige op het gebied van staatsrecht.