Van sommige boeken onthoud je waar en wanneer je ze hebt gelezen. Dat zijn boeken die ertoe doen. ”De eindigheid der dagen”, het debuut van Peter Hobbs (1973), is zo’n boek voor mij. Vorig jaar verscheen de Engelse versie, ”The short day dying”. Het is een verhaal dat lang bijblijft en dat je geregeld aan anderen aanbeveelt. Op het eerste gezicht lijkt de roman, waarin de laatnegentiende-eeuwse lekenprediker Charles Wenmoth gedetailleerd zijn leven op het Engelse platteland beschrijft, weinig spectaculair. Charles is 27 en dat is niet jong meer: „De helft van mijn leven is verdwenen en mijn jeugd ligt al zo ver dat ik vergeet hoe het was een kind te zijn.” Mensen worden in zijn omgeving niet oud. Over een 53-jarige die overleden is, staat er: „Het is geen hoge leeftijd maar er zijn er weinig die in de mijn werken die het zo lang volhouden kennelijk was hem een deel van zijn beloning op deze aarde geschonken.”

De roman is geschreven in een heel bijzondere stijl, in een associatief, meditatief Engels met weinig punten, komma’s en hoofdletters. De toon is haast profetisch. Peter Hobbs heeft zich laten inspireren door de dagboeken van zijn betbetovergrootvader en de Bijbel. Naar de Nederlandse vertaling was ik zeer nieuwsgierig. De vertaler, Joop van Helmond, ontving een werkbeurs van de Stichting Fonds voor de Letteren en heeft uitstekend werk geleverd. Slechts af en toe haakte ik achter een wonderlijk woord of minder goed lopend stukje zin.

Blind meisje
Het verhaal speelt in het jaar 1870 in een afgelegen uithoek van Cornwall, een arm schraal gebied met tin- en kopermijnen. Nog in de hedendaagse atlas is dit gebied gearceerd als achterstandsgebied. Terloops vertelt Hobbs over de technische vooruitgang in die tijd, zoals de aanleg van een grote brug of spoorlijn. Geestelijk gezien zijn het dorre tijden, de opwekking ten tijde van de gebroeders Wesley is lang geleden. Veel kapellen staan leeg en een lekenprediker als Charles heeft een groot gebied onder zijn hoede.

Leerling-smid Charles Wenmoth is nog in zijn proeftijd als lekenprediker. Vier jaar eerder is hij tijdens een dienst krachtdadig bekeerd en twee jaar daarna ontving hij de roeping om het Woord te verkondigen. Om zich rekenschap te geven van zijn dagen en tijdsbesteding begint hij in januari 1870 een soort dagboek. Het eindigt op nieuwjaarsdag 1871.

Er gebeurt ogenschijnlijk weinig, zeker weinig vreugdevols. Charles geeft zondagsschoolles, het enige onderwijs dat de weinige bezoekertjes krijgen, hij preekt, vervangt -altijd lopend- aangeplakte traktaatjes in de wijde omtrek, hij maakt lange, zware dagen in de smidse. Slechts af en toe heeft hij een dagje vrij. Hij spaart van zijn schamele loon om te kunnen geven, zogenaamd als gift van de kerk. Op zijn tochten heeft hij tijd om na te denken over zijn leven en te genieten van de natuur, waarin hij de grootheid van God de Schepper ervaart.

Een lichtpunt in zijn weken vormen de geregelde bezoeken aan Harriet French, een blind meisje dat op sterven ligt. Ze heeft volledig vrede met het vooruitzicht van haar overlijden. Harriet heeft een jongere broer, William. Haar moeder is weduwe. William is in de roman een soort symbool voor Charles’ tekortschieten als pastor: geregeld lijkt William hem in vertrouwen te willen nemen, maar steeds wijst Charles hem af.

Twijfels
Op driekwart van het jaar, rond eind september, gaat het steeds slechter met Charles. Zijn terugtocht na een zondag waarop hij tweemaal voor een lege kapel heeft gepreekt, verloopt dramatisch en hij verdrinkt bijna. De volgende ochtend vertelt zijn hospita dat er iemand aan de deur is geweest om te vertellen dat „een jong meisje, Harriet French”, gestorven is.

Harriets overlijden grijpt Charles sterk aan. Hij wordt ziek, twijfelt aan alles en wordt depressief. Zijn depressie is sterk religieus van aard en lijkt op de periode die klassiek ”ariditas”, droogte, wordt genoemd. De veertig woestijnjaren gelden als een Bijbels voorbeeld van ariditas. Het is een periode waarin een gelovige vreest God kwijt te zijn. De hemel lijkt van koper, de medemens lijkt onbereikbaar. Zelden heb ik zo’n indringende beschrijving van verlatenheid gelezen.

Daarbij komt dan de lastige vraag aan de orde: kan dat eigenlijk, schrijven over de twijfels van een negentiende-eeuwse lekenprediker terwijl je zelf geen christen bent? Het boek eindigt met Charles in al zijn angst en onzekerheid: „Ik weet wat dit gevoel is het is verlies en het is verscheurend en ik ben bang.” De ene christelijke lezer zal hierin elk teken van hoop pijnlijk missen, de andere zal zo’n einde juist heel passend vinden bij dit schrijnende verhaal.

Rijkdom
Blijft staan dat het ogenschijnlijk eenvoudige verhaal van een grote rijkdom is. Veel aspecten ervan verdienen het om uitgediept te worden. Om er een paar te noemen: het uiterst originele gebruik van beeldspraken (bloemen zijn „halleluja’s van paars en wit”, pijn is „een dun mes”), Charles’ vaak verwoorde verlangen naar vrijheid tegenover zijn gevoel vast te zitten, zijn voortdurende bewustzijn van het verglijden van de tijd. Maar vooral intrigeert de verhouding met zijn overleden vader en diens karaktereigenschappen.

Bij eerste lezing pakt de roman doordat je volledig met hoofdpersoon Charles meeleeft. Het verhaal heeft een dwingende, monotone kracht. Pas bij herlezing valt op hoe vernuftig Peter Hobbs zijn debuut heeft opgebouwd en hoe knap hij met de lezer speelt. Die krijgt allerlei brokjes informatie en inzicht die Charles mist. Zo ontstaat extra betrokkenheid: je ziet dat het fout zal lopen, je begrijpt ook enigszins hoe en waarom, maar Charles ziet en weet dat niet.

”De eindigheid der dagen” is bij uitstek een boek dat erom vraagt behalve gelezen ook gedeeld te worden. Uitgever Mozaïek -het boek is net als Marilynne Robinsons ”Gilead” een uitgave door twee uitgeverijen, waarbij Mozaïek zich richt op de christelijke markt- moet er maar snel een plekje voor maken op zijn website onder het kopje ”Leeskringen”. Mooie boeken moet je weliswaar eerst rustig en met volle aandacht lezen en herlezen, daarna maakt het delen en bespreken ze nog waardevoller.