Het sprookje begon zo mooi. Na de presidentsverkiezingen van eind 2004 moest Viktor Janoekovitsj na massale betogingen tegen zijn gemanipuleer met de stembusuitslag alsnog het veld ruimen voor zijn grote rivaal Viktor Joesjtsjenko. Oekraïne leek de koers te verleggen van Rusland naar West-Europa.De vreugde was van korte duur. Bij de parlementsverkiezingen van maart vorig jaar kwam de Partij van de Regio’s van Janoekovitsj als grootste uit de bus. Na maandenlang politiek geharrewar vormde hij in augustus, samen met de socialisten en communisten, een regering die kon bogen op 239 van de 450 zetels in de Verchovna Rada.

De ingrediënten voor een machtsstrijd tussen de president en zijn premier waren daarmee ruim voorhanden en de twee Viktors lagen binnen de kortste keren met elkaar overhoop. Hoewel Janoekovitsj openlijk beleed toetreding tot de EU en de NAVO na te streven, richtte hij zijn pijlen al spoedig op de prowesterse minister van Buitenlandse Zaken Boris Tarasjoek. Die was namelijk niet aangewezen door het parlement maar door de -voor het buitenlands beleid verantwoordelijke- president.

De Rada zegde het vertrouwen in Tarasjoek op en doordat de regering hem het werk vervolgens letterlijk onmogelijk maakte, had Joesjtsjenko het nakijken. Zijn beoogde opvolger, Vladimir Ohryzko, werd vervolgens tot drie keer toe door het parlement afgewezen. Op 21 maart werd de benoeming van Arseni Jatsenioek ten slotte wel goedgekeurd.

Afgezien van het verschil van mening tussen de beide Viktors over de koers van het land, wordt het probleem rond het buitenlands beleid mede veroorzaakt door de grondwet. Die bepaalt weliswaar dat de president het recht heeft om de minister van Buitenlandse Zaken te benoemen, maar niet wie het recht heeft om hem te ontslaan. Vandaar dat Janoekovitsj ongestoord de president kan blijven dwarsbomen.

De nieuwe grondwet -waaraan Joesjtsjenko’s voorganger Leonid Koetsjma de laatste hand legde terwijl de Oranjerevolutie al gaande was- blijkt sowieso een belangrijke oorzaak van alle problemen. Zowel de president als de premier beschikt over ruime bevoegdheden, wat leidt tot een voortdurende competentiestrijd. Bovendien laat de constitutie tal van terreinen braak liggen. Premier Janoekovitsj heeft dan ook al meerdere malen geweigerd een decreet van de president ten uitvoer te brengen.

Ook de huidige crisis raakt de grondwet. Sinds het aantreden van zijn regering breidt Janoekovitsj zijn parlementaire meerderheid gestaag uit door leden van de oppositie ertoe te bewegen zich bij hem aan te sluiten. Vorige maand liepen opnieuw elf parlementariërs over, waardoor hij inmiddels de steun heeft van 260 afgevaardigden. Zou Janoekovitsj erin slagen de teller op 300 te brengen, dan kan hij met een tweederdemeerderheid de grondwet veranderen en heeft hij feitelijk alle macht in handen.

Voor president Joesjtsjenko vormde dit voldoende aanleiding om het parlement te ontbinden. Hij verklaarde te handelen vanuit „de essentiële behoefte om de staat, zijn soevereiniteit en zijn territoriale integriteit te bewaren.” De parlementariërs legden in meerderheid het besluit naast zich neer en omschreven de maatregel van de president als „een stap richting een staatsgreep.”

De bal ligt nu bij het constitutioneel hof in Kiev. In hoeverre dit college van zins is onafhankelijke beslissingen te nemen, is onduidelijk.

Ongeacht de uitspraak van de hoogste rechters bevindt de president zich in zeer zwaar weer. Gaan de aangekondigde verkiezingen op 27 mei door, dan is het niet denkbeeldig dat Joesjtsjenko opnieuw verliest. Opiniepeilingen duiden erop dat zijn partij, Ons Oekraïne, als derde zal eindigen, ver achter de Partij van de Regio’s en het Blok Julia Timosjenko. Het laatste hoofdstuk van het ’oranjesprookje’ lijkt in de maak.