„Als de regering van de Democratische Republiek Congo (DRC) geen actie onderneemt tegen Ugandese rebellengroepen die zich in Oost-Congo schuilhouden, is Uganda gedwongen de DRC binnen te vallen en daar de klus zelf te klaren”, heeft de Ugandese minister van Defensie, Cryspus Kiyonga, dit weekend laten weten.Diplomaten zijn in een aparte bijeenkomst door de regering ingelicht. Na afloop wilden zij niets vertellen over de inhoud van de gesprekken. Wel werd duidelijk dat de internationale gemeenschap de uitlatingen serieus neemt. „De Ugandese regering maakt zich merkbaar grote zorgen en wij ook”, zei de perswoordvoerder van de ambassade van de Verenigde Staten. „Wij vinden dat alle landen in de regio de territoriale integriteit van buurlanden moeten respecteren.”

Juist die laatste toevoeging baart diplomaten van andere landen grote zorgen. Op basis van anonimiteit laten zij weten dat „de Amerikanen met een dergelijk standpunt te kennen geven de zorgen van de Ugandese regering te delen. Daarmee geef je dus aan dat je een eventuele inval kunt begrijpen”, zegt een van hen. „En als je dat dan aan Somalië koppelt…” Uganda leidt op dit moment een vredesmacht die de Somalische regering moeten helpen rust te brengen in Somalië. Het is algemeen bekend dat de Amerikaanse regering de Ugandese inzet in Somalië zeer waardeert.

De directe aanleiding voor de uitlating van Defensieminister Kiyonga is een kleine veldslag vorige week in het westen van Uganda, vlak bij de grens met de DRC. Daarbij doodde het Ugandese regeringsleger maar liefst 43 strijders van de rebellengroep ADF. Twee regeringssoldaten werden gedood.

Het is de eerste keer sinds enkele jaren dat zich een dergelijke veldslag voordeed tussen het Ugandese leger en de ADF. De Ugandese regering ziet dit als bewijs dat de ADF in Oost-Congo de vrije hand krijgt om zich te hergroeperen.

Ook de terugkeer zeer recent van het rebellenleger LRA van Joseph Kony schokt Uganda. De LRA, die zich enkele jaren vrijelijk mocht verschuilen in het noorden van de DRC, vertrok twee maanden geleden plotsklaps naar buurland de Centraal-Afrikaanse Republiek. Nu is het rebellenleger grotendeels teruggekeerd. Ook dat is volgens de Ugandese regering een bewijs van een veranderde houding van de DRC ten opzichte van Uganda.

Het afgelopen jaar leek het erop dat Uganda en de DRC nader tot elkaar kwamen. Tijdens regionale bijeenkomsten maakten beide regeringen afspraken over hoe ze samen verder zouden gaan. Kabila beloofde daarbij dat hij actie zou ondernemen tegen de Ugandese rebellengroepen. Daarop trok de LRA de noordelijke grens over naar de Centraal-Afrikaanse Republiek.

De strijd in hoofdstad Kinshasa van de DRC twee weken geleden tussen het privéleger van oppositieleider Jean-Pierre Bemba en het regeringsleger van Kabila gooit roet in het eten. Kabila heeft nu weer belang bij aanwezigheid van de rebellengroepen in Oost-Congo, is de conclusie van de Ugandese regering.

Kabila is de winnaar van de presidentsverkiezingen die vorig jaar werden gehouden. Zijn belangrijkste opponent was Bemba. Het waren de eerste democratische verkiezingen sinds een langdurige en bloedige burgeroorlog het land verscheurde. Onderdeel van de afspraken na de verkiezingsuitslag was dat oppositieleider Bemba zijn privéleger zou opgeven. Toen hij dat in de ogen van Kabila niet snel genoeg deed, ontbrandde twee weken geleden een strijd waarbij in hoofdstad Kinshasa honderden doden vielen.

Tijdens de burgeroorlog in de DRC koos Uganda de zijde van Bemba. Van 1998 tot 2002 heeft Uganda zelfs een groot gedeelte van Oost-Congo bezet. Ook toen onder het mom van zelfverdediging, omdat in dat gebied rebellengroepen zich zouden voorbereiden op een aanval op Uganda.

Uganda denkt dat president Kabila sinds enkele weken grotere vrijheid en misschien zelfs militaire steun verleent aan rebellengroepen in Oost-Congo. Daarmee zou hij een buffer willen vormen tegen eventuele steun van Uganda aan Bemba, voor het geval de strijd in de DRC zich uitbreidt naar de rest van het land.

De terugkeer van de LRA in Congo en de beschuldigingen van Uganda aan het adres van Kabila, terwijl er juist toenadering leek te komen tussen de landen, zijn een bewijs van de snel wisselende loyaliteiten in het Grote Merengebied in Afrika.

De internationale gemeenschap is bang dat de regio terugvalt in grootschalige onrust, terwijl er juist enorm veel geld is gestoken in de verkiezingen en in pogingen een einde te maken aan de machtsstrijd waarbij de afgelopen jaren vooral burgers het slachtoffer werden.