Het is dan ook niet verwonderlijk dat er meer fruit en bloemen voor de schildersezel poseerden dan mensen; een vaas ruikertjes of een tros druiven lopen niet weg. Maar ook toen de fotografie haar intrede deed, bleven stillevens de meest voorkomende onderwerpen. Over het algemeen stralen ze rust uit en dat doet het goed aan de wand.Omdat een groepje appels op zichzelf weinig uitstraling heeft, gaat het in de fotografie van stillevens heel nadrukkelijk om vorm, kleur en licht. Het geheel moet rustiek zijn, maar dat betekent niet dat het saai hoeft te zijn, iets wat stillevens vaak verweten wordt. Liefhebbers van stillevenfotografie noemen het de meest pure vorm van de plaatjesschieterij. Daar zit wat in, want de fotograaf heeft alle factoren in eigen hand; het licht, de camerapositie en natuurlijk de rangschikking van de te fotograferen voorwerpen. Dat maakt het aan de ene kant erg ingewikkeld, aan de andere kant is er geen betere manier van experimenteren met fotografie. Kennis over licht, schaduw, scherpte en onscherpte zijn overal in de fotografie toe te passen. En het experimenteren kan gewoon binnen op de eettafel, het hele jaar door.

Bloemblaadje
Onderwerpen voor een stilleven zijn legio en liggen binnens- en buitenshuis voor het oprapen. De twee klassieke figuranten zijn vazen met bloemen -waar dan als slagroom op de taart één bloemblaadje onder ligt- en etenswaren. Een goede compositie van meerdere voorwerpen is niet zomaar een samenraapsel van objecten; ze moeten als het ware onder één noemer te brengen zijn. Bijvoorbeeld een wijnfles, een gevuld wijnglas, een kurk en een kurkentrekker vallen overduidelijk onder het kopje ”wijn”. Een stilleven is dus zeker niet een hoop uitgestorte rommel. Het gebruik van een enkel voorwerp stelt nog hogere eisen aan het object en de plaatsing ervan. Vaak is zo’n opname een close-up, omdat het voorwerp van dichtbij dermate boeiend is dat het de hoofdrol kan spelen.

Een samengesteld stilleven opbouwen zoals op de foto van het aanrecht is een hele toer. Allereerst de ondergrond en de achtergrond. Zoek iets uit wat redelijk egaal is. Bijvoorbeeld een glad tafellaken, of misschien een oude deur of plank. Wees creatief; misschien staat in de schuur een verdwaald stuk melkglas. Leg het op klossen, plaats er een lamp onder en gebruik dat eens als ondergrond.

Maak van tevoren een schetsje hoe het ongeveer worden moet; dat helpt erg tijdens het inrichten. Begin in ieder geval met het innemen van een standpunt en baken het in te richten stuk af. De beste manier is om de camera direct al neer te zetten -op statief- en dan alles op te bouwen onder voortdurend controleren door de zoeker. Wat zijn digitale compact camera’s met hun schermpjes dan ideaal!

Gewoontjes
Zoals gezegd is licht in stillevenfotografie nog belangrijker dan anders. Eenvoudig daglicht is soms dan ook wat te gewoontjes. Het contrast wordt algauw wat hoog en dat heeft een onrustig beeld tot gevolg. Professionele fotografen hebben in hun studio’s grote softboxen en flitsparaplu’s waarmee ze precies dat licht kunnen opwekken wat ze nodig achten. Maar een amateur kan dat prima nabootsen met bureau-, schemer- en looplampen. Zacht en diffuus licht is het mooist en kan bereikt worden door de lampen bijvoorbeeld iets af te schermen met overtrek- of kopieerpapier of met keukenrol. Let bij glimmende voorwerpen goed op ongewenste reflecties van lampen.

Dit soort kunstlicht heeft vaak wel wat langere sluitertijden tot gevolg. Daarbij komt nog een klein diafragma -groot diafragmagetal voor veel scherptediepte-, wat een nog langere belichtingstijd vereist. Maar omdat de camera toch op een vast punt (geïmproviseerd statief) moet staan, is dit geen probleem. Ga in ieder geval niet zomaar flitsen; het harde licht doet alle sfeer direct teniet. Eventueel kan de flits wel een aanvulling zijn, maar dan met verschillende lagen overtrekpapier of keukenrol eroverheen. Kijk ook of de camera flitslichtcompensatie biedt en stel in dat geval de flits zo zwak mogelijk in.

Panty
En dan komt eindelijk het drukken op de ontspanknop. Maak vooral veel opnamen om de invloed van verschillende lichtbronnen te zien. Speel met het diafragma om te zien wat de invloed ervan is. Trek een panty over het objectief -of gebruik een softfocusfilter- om die typische, lome sfeer op te roepen. Stillevens bouwen en vereeuwigen doet vooral een grote aanspraak op de creativiteit. Kijk eens wat er allemaal in de koelkast ligt, maak een collage van verschillende soorten pasta. Sla voor meer inspiratie catalogi open of de betere kookboeken. Reclame- en productfotografie zijn vaak bijna stillevens.

Als ergens weinig beweging in zit, is dat wel in een stilleven. Daarom is het juist zo leuk om wat spanning in te brengen, zoals de bewegingsonscherpte bij de typemachine. Stillevenfotografie, met de S van spannend.