In Nederland worden steeds meer planten die voorheen hooguit bekend waren als kuipplanten bij buitenplaatsen en botanische tuinen aangeboden en toegepast. De trend die al een aantal jaren gaande is -veel planten in grote potten en containers in de tuin opnemen- stimuleert dit aanbod. Als het nodig is, zijn planten in een pot gemakkelijk naar een vorstvrije ruimte te verplaatsen, maar over zo’n ruimte moet je dan wel beschikken. Niet iedereen heeft een kasje waar planten ondergebracht kunnen worden. Als het gaat om een groen blijvende plant of struik, moet die verhuizen naar een plaats met voldoende licht.Wie niet over een geschikte ruimte beschikt, kan in koude dagen de pot diep ingraven en de plant schuin leggen, zodat de bovengrondse delen tijdelijk goed af te dekken zijn. Bladverliezende planten als fuchsia kun je ook in zijn geheel opkuilen.

In veel streken zijn bedrijven ontstaan waar mensen tegen een vergoeding planten in een kas kunnen onderbrengen en in het voorjaar weer op kunnen halen. Voor een waardevolle plant kan dit zeker lonend zijn. Een plant in een pot, ook al is die groot, vriest eerder dood dan wanneer hij in de grond staat.

Pluimen
In het aanbod van kuip- en containerplanten van de laatste jaren verschijnen steeds meer exoten. Dezelfde drang die bezitters van buitenplaatsen in het verleden ertoe dreef om oranjerieën te bouwen en allerlei uitheemse planten te telen, zoals sinaasappel-, palm- en bananenbomen, leeft nog steeds en stimuleert ook tuinliefhebbers van nu om naar de grenzen van het mogelijke te zoeken.

Zo worden er op dit moment citrusplanten, palmbomen en olijfbomen aangeboden en niet alleen als kleine plant, maar ook als forse struik of boom. Zelfs boomvarens uit Nieuw Zeeland en Australië worden geïmporteerd en in tuinen geplant. Dit kan gedaan worden door liefhebbers die weten welke eisen deze planten stellen, maar vaak beginnen mensen met minder kennis en ervaring eraan. Het risico is groot dat de planten -meestal niet zo goedkoop- het na een of twee winters opgeven. Tijdig inpakken schiet er vaak bij in. Bovendien mag dat niet te vroeg, want dan verstikt de plant.

Bijzondere planten vragen meestal extra zorg en niet iedereen kan die geven. Van het pampagras, met zijn sierlijke pluimen in de herfst, is bekend dat hij in de winter dood kan vriezen en daarom moet er bij strenge vorst een rietmat of ander isolerend materiaal omheen.

Intussen is het aantal planten dat hier buiten in de grond de winter overleeft sterk toegenomen. Aronskelk, canna of bloemriet, gladiool, fuchsia en dahlia moesten altijd voor de vorst de grond uit, nu kunnen ze jarenlang in de tuin overwinteren, mits ze bij vorst worden afgedekt. Ruige, strorijke mest, rietmatten, dennennaalden, bosgrond of een bladlaag -met gaas erover tegen het wegwaaien- zijn ideale afdekmiddelen. Als de planten in het voorjaar uitlopen mag de organische afdeklaag over de tuin worden verspreid.

Bij opgaande struiken en bomen ligt het anders. Hoge gewassen als olijf, palmboom en boomvaren moeten bij vorst helemaal worden ingepakt, zodat stam en kruin niet bevriezen. Matige vorst vormt meestal geen grote bedreiging, mits er geen straffe wind is, maar voor je het weet vriest het een nacht streng en dat is niet best voor een exoot. Tuinliefhebbers kunnen met hun neiging om de tuin een Zuid-Europese uitstraling te geven te ver gaan en een strenge winter kan dan veel schade aanrichten. Dat geldt ook als er maar één of twee erg koude nachten tussen zitten. Een sneeuwdek is dan gunstig voor alles wat eronder zit, maar wat erbovenuit steekt krijgt het zwaar te verduren.

Vrieswind
Ten onrechte wordt bij winterhardheid vaak alleen aan vorstgevoeligheid gedacht. Veel planten kunnen wel tegen lage temperaturen, mits ze daarvoor voldoende afgehard zijn. De groei moet tijdig gestopt zijn en de groeipunten moeten in rust zijn. Door veel regen in het najaar en een relatief hoge temperatuur groeien planten lang door, wat hen zacht en kwetsbaar maakt.

Niet alleen planten uit mediterraan en subtropisch klimaat overleven de winter soms niet, maar ook allerlei rotsplanten en gewassen uit koude bergstreken hebben het vaak moeilijk hier. De nazomers zijn in de bergen vaak droog, waardoor de groei vroeg stopt, en tijdens de winter zijn ze met sneeuw bedekt. In Nederland drogen ze te weinig op en daardoor rotten ze gemakkelijk weg. Er zijn zelfs vrij veel cactussen en succulenten die qua vorst onze winters buiten goed kunnen overleven, mits ze worden beschermd tegen nattigheid. Door eind augustus een overkapping aan te brengen, ter beschutting tegen de regen, is het sortiment tuinplanten aanzienlijk uit te breiden. De grond moet wel goed doorlatend zijn en droog worden gehouden om de groei te remmen.

Bij vrieswind is een bedekking met een kleed of met coniferentakken aan te raden. Anders drogen groene planten te sterk uit, zeker als de grond bevroren is. Ook bij winterharde planten in pot of container moet men daarop bedacht zijn.

Aangezien het niet zeker is of en wanneer er een vorstperiode aanbreekt, zorgt ieder jaar voor nieuwe verrassingen. De meeste schade wordt meestal aangericht door een vroeg invallende winter of door late vorst, als die optreedt na een periode met hogere temperaturen, waardoor de groei al begonnen is. Door al die onzekerheden kan men ook alles op zijn beloop laten en het erop wagen dat de planten buiten op een beschutte plaats de winter wel zullen overleven. Loopt het tegen, dan heb je pech en kun je weer andere planten kopen.

Meer informatie: www.openexotentuinen.be en www.cemunnos.nl/forum.