De ETA (Euskadi Ta Askatasuna, ofwel Baskenland en Vrijheid) streeft naar onafhankelijkheid voor Baskenland. Zaterdag pleegde de ETA voor het eerst sinds het zelf afgekondigde staakt-het-vuren in maart 2006 een aanslag: negentien lichtgewonden en twee vermisten. Sinds maart 2006 pleegde de beweging geen noemenswaardige aanslagen meer in Spanje. In 2003 viel het laatste dodelijke slachtoffer van de ETA. Het was echter een kwestie van aftellen wanneer de ETA opnieuw in negatieve zin van zich zou laten horen. Tot dusver heeft de afscheidingsbeweging de bestanden die er waren zelf geschonden.Het wantrouwen bij de Spaanse bevolking jegens de ETA is dan ook altijd, terecht, groot geweest. De intenties van de ETA blijken in de praktijk van geringe waarde: het blijft bij grote woorden, maar weinig onoprechte daden. Weinig Spanjaarden hebben er fiducie in dat de ETA werkelijk geïnteresseerd is in vrede, hoewel de regering tot dusver volhield dat in het geheim constructieve gesprekken plaatshadden. „De ETA heeft de slechte weg gekozen, en daarvoor is maar één uitweg: de tralies”, aldus een reactie van een van de honderden mensen die zaterdag meteen na de aanslag demonstreerden.

Argwaan
De Spaanse premier Zapatero heeft abrupt besloten voorlopig niet meer met de ETA te praten. De aanslag heeft hem overigens opvallend snel, als een blad aan een boom, doen omdraaien. Vrijdag nog liet hij zich zeer optimistisch uit over de toekomst van het vredesproces. Wellicht doet hij er verstandig aan eens bij zichzelf te rade te gaan of zijn dialoog met de ETA wel voldoende maatschappelijk draagvlak heeft. Hij heeft sinds zijn aantreden voorjaar 2004 te snel resultaat willen boeken om met de Basken tot afspraken te komen.

Zijn streven werd hem door velen niet in dank afgenomen. Met name bij de conservatieve oppositie van de Volkspartij (de Partido Popular) heerst sterke scepsis over de stappen van de socialisten om hoe dan ook tot een akkoord met de ETA te komen. Zij vinden dat daarmee geen recht wordt gedaan aan het aloude principe van het ene en ongedeelde Spanje dat vanuit Madrid wordt geregeerd en dat aan de deelstaten, inclusief Baskenland, al een grote mate van autonomie verleende.

Ook binnen bepaalde geledingen van het leger worden de stappen van de socialisten met grote argwaan gevolgd. Geen wonder, want bij aanslagen had de ETA het vaak gemunt op doelen van de strijdkrachten en de politie. Als het om dodelijke ETA-slachtoffers gaat, zijn militairen en politieagenten dik in de meerderheid. Leger en politie vormen in de ogen van de ETA de ultieme belichamingen van het vijandige en centralistische Madrid.

Nabestaanden
Nabestaanden van ETA-slachtoffers zijn evenmin enthousiast over de toenaderingen tussen Madrid en de Baskische terroristen. Organisaties van nabestaanden zeggen dat dit een schending is van de herinnering aan de ruim 800 slachtoffers die de afgelopen decennia door de ETA de dood vonden. „Het enige wat de ETA wil, is doden”, zei de president van de Vereniging van Slachtoffer van Terrorisme (AVT), Francisco José Alcaraz, nadat hij zaterdag een manifest had voorgelezen waarin de regering werd opgeroepen luid en duidelijk te verklaren dat zij de dialoog met de moordenaars zal staken.

Aan de kant van de ETA bestaat veel onvrede over ETA-gedetineerden die verspreid over heel Spanje gevangen worden gehouden. De ETA wil dat zij in Baskenland in de cel komen. Verder verwijt de ETA het Zapatero dat hij te lang wacht en intussen blijft optreden tegen actievoerders voor de onafhankelijkheid van Baskenland. De ETA en de met haar verbonden partij Batasuna willen naast het overleg met de regering regionaal politiek overleg gaan voeren over de toekomst van Baskenland, maar daar wil de regering niets van weten.

Het heeft er nu alles van weg dat een harde kern van de ETA door de eigen mening over bepaalde ontwikkelingen in het vredesproces in hoge staat van verontrusting is geraakt en wild van zich af is gaan slaan. Met de jongste aanslag in Madrid heeft de ETA zich voor de zoveelste keer ongeloofwaardig gemaakt en raakt ze nog verder in het isolement dan ze daarvoor al verkeerde. Maar ook de regering-Zapatero moet zich in het nieuwe jaar gaan bezinnen op de kwestie: wat is wijs beleid inzake de balsturige Basken?