De hoofdprijs ging naar Reza Abedini uit Iran. Een grafisch ontwerper die vasthoudt aan zijn Perzische wortels, maar ondertussen wel voor moderne vormen kiest. Abedini ging met een cheque van 100.000 euro naar huis.De prijsuitreiking had deze keer een extra feestelijk tintje omdat het de tiende keer was dat mensen die zich verdienstelijk maken voor de eigen cultuur in Afrika, Azië, Latijns-Amerika en Caraïben werden gelauwerd. Tien jaar geleden kreeg prins Claus het fonds door het kabinet aangeboden ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag. Het was een initiatief van toenmalig premier Kok en minister Pronk van Ontwikkelingssamenwerking. Zij wilden de prins zo bedanken voor zijn grote verdiensten op het terrein van ontwikkelingssamenwerking.

Tot zijn dood reikte de echtgenoot van koningin Beatrix de prijzen veelal zelf uit. De uitreiking waarbij de prins zich van zijn stropdas ontdeed, staat veel mensen in het geheugen gegrift. De prins wilde er mee zeggen dat we in het Westen zo vastzitten aan bepaalde gewoonten. Hij pleitte voor creativiteit. Ook de keer dat hij bijzonder warme woorden over en tegen koningin Beatrix uitsprak, was bijzonder.

Twee voorzitters
Na het overlijden van prins Claus was het even de vraag wie de nieuwe erevoorzitter van het fonds moest worden. Na familieberaad is ervoor gekozen de tweede en de derde zoon van koningin Beatrix en prins Claus het erevoorzitterschap samen te laten vervullen. „We hebben er allebei niet de achtergrond, maar wel de belangstelling voor, dus dachten we: waarom doen we het niet met zijn tweeën?” zo zei prins Constantijn vorige week in een interview met het opinieweekblad Vrij Nederland.

Zo hield vorig jaar prins Constantijn de feestrede. Dit jaar was prins Friso aan zet. „Het Prins Claus Fonds is een relatief kleine organisatie, maar heeft al veel bereikt. De uitreiking van prijzen is slechts een van de dingen die het fonds doet. Het fonds doet veel verschillende dingen in veel verschillende landen”, aldus de prins in zijn toespraak woensdag.

Het Prins Claus Fonds heeft een budget van 4,5 miljoen euro. Van dat bedrag worden de prijzen betaald, maar worden ook kunstenaars gesteund bij het realiseren van projecten, debatten en uitwisselingsprogramma’s. Zo waren er dit jaar ook prijzen -van 25.000 euro- voor een moedige Keniaanse uitgever, een Haïtiaanse schrijver en een Pakistaanse theatermaakster, maar ook voor het Nationale Museum van Mali en voor een stichting die Palestijnse kinderen muziekles geeft. Het fonds steunt allerlei kunstvormen, daaronder vallen ook opera, theater, film, dans en lokale muziek.

De uitgereikte prijzen zijn niet geheel politiekloos, zegt het Prins Claus Fonds. Met de prijzen hoopt het fonds mensen die in hun land soms tegen de stroom op roeien tot een voorbeeld te stellen voor anderen. Prins Friso zei het woensdag zo: „De prijzen zijn een boodschap, plaatselijk, maar ook wereldwijd.”

Dat geldt ook van de hoofdprijs voor de Iraniër Abedini, zo zei prins Constantijn tegenover Vrij Nederland: „Reza Abedini staat niet symbool voor de Iraanse machthebbers of voor de Iraanse oppositie. Hij krijgt de prijs voor de vernieuwing die hij aan de oude Perzische grafische traditie heeft gegeven. Daarnaast steunen wij hem omdat hij zich onder moeilijke omstandigheden staande weet te houden in Iran. Wij vinden dat we met de Iraniërs in gesprek moeten blijven. Ik zie niets in een culturele boycot van kunstenaars die onder regimes leven die ons niet welgevallig zijn. Zij moeten juist worden gesteund.” Abedini weet zich te handhaven aan de universiteit van Teheran ondanks het streng islamitische regime in zijn vaderland.

Eerst
Reza Abedini voelt zich zeer vereerd met de prijs. Hij ziet de onderscheiding als een erkenning van het respect dat hij voor de Perzische cultuur heeft, zo zei hij woensdag. Abedini is hoogleraar grafisch design en beeldcultuur aan de universiteit van Teheran en is afkomstig uit een familie van kalligrafen. Die traditie houdt hij vast bij het ontwerpen van nieuwe ideeën.

Abedini toonde woensdag veel respect voor de koninklijke familie. Aanvankelijk wilde hij onder geen beding vóór prins Friso de trap naar het podium opgaan. Pas na veel aandringen betrad de laureaat als eerste het podium. Daar boog Abedini diep voor de koningin en in zijn toespraak sprak hij van „de grootse prins Claus.”

Abedini wees in zijn dankwoord op een interessante ontdekking die hij had gedaan. „Ook de oudste contacten tussen Iran en Nederland liepen via een kunstenaar, de schilder Jan van Hasselt.” Die bezocht het land in 1620 voor het eerst en had veel invloed op schilders in Perzië. Van Hasselt heeft lange tijd in het land gewoond, had veel contacten met het hof en zorgde ervoor dat een ambassadeur werd gestuurd naar prins Frederik Hendrik.

Aan ’t IJ
De uitreiking van de Prins Claus Prijzen had plaats in het Muziekgebouw aan ’t IJ, een modern gebouw met veel glas vlak bij het Amsterdamse Centraal Station. Het is traditie om de prijzen uit te reiken in het Paleis op de Dam. Omdat het paleis een grote opknapbeurt krijgt, kon de koninklijke familie er dit jaar niet terecht.

Prins Willem-Alexander had de feestelijke bijeenkomst graag bijgewoond, maar verbleef in het buitenland. In Tunesië zat hij voor het eerst een vergadering voor van de adviesgroep die de secretaris-generaal van de Verenigde Naties moet adviseren over watergebruik en sanitaire voorzieningen. De prins maakte deze week bekend dat hij tot voorzitter van dit adviescollege is benoemd.