Het is pais en vree tussen de paus en de -Turkse- moslims. Dat was alleen al te merken aan de cadeaus die donderdag door de hoofdrolspelers werden uitgewisseld. De paus schonk aan de moefti een kalligrafische voorstelling waarop een duif stond afgebeeld. De moefti schonk de paus een mozaïek met de afbeelding van vier duiven.„De vredesduif, wat een samenloop van omstandigheden. Nee, wat stemt dit prachtig samen”, sprak Federico Lombardi, voorlichtingschef van Benedictus XVI donderdag in Istanbul opgetogen. Ook de Turken zijn verheugd over de positieve uitkomst van het bezoek. „Benedictus kwam als een vijand van de Turken”, schreef dagblad Radikal, „maar nu lijkt duidelijk dat hij verliefd is op Turkije.”

De paus ging de laatste dagen bijna door het stof om zijn gastheren te plezieren. Dinsdag schijnt hij gezegd te hebben voorstander van de toetreding van Turkije tot de Europese Unie te zijn. Woensdag zwaaide hij in Efeze enthousiast met de Turkse vlag en riep hij van Turkije te houden. Donderdag in de Blauwe Moskee verklaarde de paus dat hij „dit bezoek nooit zal vergeten.” In de moskee ging hij op verzoek van de moefti in gebed, om, zoals Lombardi omschreef, „zijn gedachten tot God te richten” - wat voor de toeschouwer wel erg relativistisch kon overkomen. In zijn ontmoeting met de Armeense patriarch Mesrob II sprak de paus met betrekking tot de Turkse massamoord op de Armenen niet van genocide, maar alleen van „tragische omstandigheden.”

Maar of alle inspanningen zullen leiden tot toenadering met de nota bene gematigde vorm van islam, zoals die in Turkije wordt uitgedragen, is maar de vraag. De Turkse president sprak woensdag zijn veto uit over een wetsontwerp dat de rechten van niet-islamitische geloofsgroepen in Turkije zou bevorderen. En de oproep de religieuze minderheden te beschermen, die Benedictus XVI en de oecumenisch patriarch Bartholoméus I donderdag gezamenlijk deden, krijgt in de Turkse pers nauwelijks aandacht.

Dan de verzoening tussen paus en de orthodoxe kerk. Benedictus XVI nam donderdag in de Sint-Joriskathedraal van Istanbul deel aan een orthodoxe mis, waarin Bartholoméüs voorging. Hun ontmoeting was bijzonder hartelijk. Als het aan deze mannen ligt, gaat de oecumene met volle kracht vooruit. Maar struikelblok is de patriarch van Moskou, de opperherder van de grootste zelfstandige orthodoxe kerk, die niets van het primaatschap van de paus wil weten.

Men kan in alle gebaren en uitspraken een groter plan zien, zoals in een opiniestuk in de International Herald Tribune staat. De krant schrijft dat de paus een alliantie aan het smeden is tussen rooms-katholieken, oosters-orthodoxen en moslims om de secularisatie van de samenleving een halt toe te roepen. De feiten van de laatste dagen wijzen daar echter nauwelijks op. En de duif, het universele symbool van de vrede, het leidmotief in de geschenken van de paus en de moefti, staat volgens Benedictus XVI eerder voor de Heilige Geest - een christelijke notie dus.