Beoogde coalitiepartners verschillen sterk
DEN HAAG (ANP) – In politiek Den Haag zijn vriend en vijand het erover eens dat de wegbereider voor een nieuw kabinet, Rein Jan Hoekstra, een zware taak wacht. Meest voor de hand ligt een combinatie van CDA, PvdA en SP, maar ook de ChristenUnie wordt gezien als een mogelijke derde partij naast CDA en PvdA.
In de campagne heeft premier Jan Peter Balkenende al gezegd dat hij het als leider van het CDA niet zal meemaken dat wordt getornd aan de aftrek van de hypotheekrente. Toch willen de drie andere partijen dat in meer of mindere mate. Ook over het asielprobleem, het zogeheten generaal pardon, lopen de meningen sterk uiteen.Bovendien vreest Balkenende dat ’links’ het tekort van de overheid, dat door zijn kabinetten is weggewerkt, weer zal laten oplopen. Niet voor niets hamerde hij aan het eind van zijn campagne op de gevaren van een „linkse coalitie", maar nu ziet hij zich door de uitslag wellicht toch gedwongen tot samenwerking met PvdA en SP.
Balkenende kijkt ook met argusogen naar PvdA en SP omdat hij vreest dat het beleid minder gericht zal zijn op economische groei. Dat vertaalt zich in de formatie tot verschuivingen van miljarden waar het gaat om sociale zekerheid en belastingen.
Zo wil de PvdA bijvoorbeeld afzien van de verlaging van de belasting op winst van ondernemingen. De SP wil minimumloon en uitkeringen verhogen en dat zou naar het CDA vreest mensen minder stimuleren betaald werk te vinden.
Par saldo wil het CDA de lasten voor de bedrijven niet verzwaren, maar die voor gezinnen met 0,4 miljard, blijkt uit berekeningen van het Centraal Planbureau (CPB). Bij de PvdA gaan de lasten van de gezinnen al met al met 1,6 miljard omlaag en wacht de bedrijven lastenverzwaring in dezelfde orde van grootte. Bij de SP gaan de gezinnen er 5,6 miljard euro op vooruit en bedrijven er 4,4 miljard op achteruit.
De zorg is ook een belangrijk punt van verschil. Het CDA is een pleitbezorger van meer marktwerking in de zorg. Het wil een scheiding aanbrengen in wat mensen in tehuizen moeten betalen voor zorg en voor wonen. Daar voelen SP en PvdA niets voor en bovendien willen die een andere financiering. Daardoor komt in feite de stelselherziening in de zorg, waar het CDA een voorstander van is, op de helling.
Bovendien zullen CDA en SP nog een flink robbertje met elkaar te vechten hebben over Defensie. De SP vindt een groot deel van het geld dat nodig is voor haar plannen bij een ombuiging bij de krijgsmacht van 2,6 miljard. Ook willen SP en PvdA af van deelname aan de bouw van het Amerikaanse gevechtsvliegtuuig JSF, terwijl het CDA daaraan vasthoudt.
ChristenUnie en CDA lijken heel wat dichter bij elkaar te staan, maar de partij van André Rouvoet denkt heel anders over kostwinners en daarmee over het gezinsbeleid. Zo pleit de ChristenUnie voor een „kindgebonden budget" waarmee ouders kunnen kiezen of ze zelf de kinderen opvangen of dat door anderen laten doen. Geld daarvoor wordt onder meer gevonden bij belastingaftrek om betaald werk en zorg voor kinderen te kunnen combineren en voor dat laatste voelt het CDA niet.
Met de PvdA is het verschil over kinderopvang nog groter, want die partij wil dat dat een gratis basisvoorziening wordt gedurende drie dagen per week. In de sociale zekerheid is bovendien een belangrijk verschil tussen CDA enerzijds en PvdA en SP anderzijds de herkeuring van de WAO’ers.