In Amerika en Engeland heeft de expositie tot ophef geleid. Critici meenden dat de lichamen, die deels uit China komen, van gedode politieke gevangenen zijn. Organisatie Premier Exhibitions heeft dat steeds ontkend.Eerder ontstond opschudding over de reizende tentoonstelling ”Body Worlds” (”Körperwelten”) van de Duitse anatoom Günther von Hagens. Hij werd ervan beschuldigd lichamen te gebruiken van gevangenen en ziekenhuispatiënten uit China en Kirgizië. Zelf heeft hij altijd gezegd dat de lichamen van donoren zijn die daar zelf toestemming voor gaven.

Dr. Joop van der Straaten, verbonden aan het Museum voor Anatomie en Pathologie in Nijmegen, zal de expositie in Amsterdam zeker bezoeken. De tentoonstelling ”Körperwelten” van Günther von Hagens in Brussel is hem nogal rauw op het dak gevallen. „Er stond daar een paard met een geconserveerd lijk. Ook lag er een opengesneden vrouw in zwemhouding in een aquarium. Dat vind ik te ver gaan.”

Van der Straaten, voorheen universitair docent aan het UMC St Radboud in Nijmegen, heeft zelf honderden lichamen geprepareerd. Die stelde hij tentoon voor beginnende chirurgen, kunstenaars en geïnteresseerde leken.

Is het tentoonstellen van geprepareerde menselijke lichamen respectvol?

„Als je er respectvol mee omgaat wel. Ik gebruik de lichamen voor onderwijsdoeleinden. Chirurgen moeten een lichaam leren ontleden. Kunstenaars kunnen de anatomie van het lichaam beter leren kennen. Het tentoonstellen van lichamen kan ook te ver gaan. Iemand als Günther von Hagens vind ik een showman. Hij heeft bijvoorbeeld op verzoek van een balletdanseres haar lichaam na haar dood geprepareerd in danshouding. Ja, dat kun je morbide noemen. Ik kan me ook heel goed voorstellen dat mensen vanuit religieuze motieven moeite hebben om menselijke lichamen te conserveren. Voor zo’n opvatting heb ik respect, daar blijf ik af.”

JV

Begrafenis
Het ene spraakmakende tv-programma is nog niet op de buis, of het volgende wordt al aangekondigd. Langzaam went Nederland aan het idee dat ze er nu eenmaal zijn: programma’s waarin mensen elkaar in een met camera’s behangen villa het leven zuur maken. Of iets anders stompzinnigs doen, afhankelijk van het script.

Productiemaatschappij CCCP zoekt mensen die hun eigen begrafenis willen beleven. Dat wil zeggen: die het „interessant” vinden zich een voorstelling te maken van hoe het er aan toe zou kunnen gaan. Ze kandideren zichzelf en vertellen dan hoe het ongeveer moet lopen. Ook hun vrienden en overige nabestaanden die door hun zogenaamde dood worden overvallen, gaan aan het werk.

„Ze bedenken toespraken die ze op de echte begrafenis zouden houden. Of ze zoeken muziek uit waarvan ze denken dat die bij de echte teraardebestelling zou hebben gepast”, zegt eindredacteur Annemarieke van Veen van tv-station Nox. Is dat nu wat ze noemen: emotietelevisie? „O, nee”, zegt Van Veen afwijzend, „ik verafschuw dat woord.”

Is de dood desondanks niet te serieus om te doen alsof?

„Degene om wie het gaat, kan nu als het ware horen wat er op zijn begrafenis wordt gezegd. Zijn vrienden kunnen zich op de begrafenis voorbereiden en raken daarover met elkaar in gesprek. Daar willen we ze met dit programma ook toe stimuleren. Het is meer dan vermaak.”

Geen misverstand; het nieuwe programma wordt, zo zegt Van Veen, „geen bewustwordingscampagne.” Het is echt een tv-programma, „maar dan zonder dat de begrafenis in detail wordt nagespeeld.” Het verbaast haar dat mensen het filmen van gesprekken over een zogenaamde begrafenis al dubieus vinden. „Men is blijkbaar huiverig voor het onderwerp, terwijl het toch een aspect is van het leven, waarmee iedereen te maken krijgt.”

Kunt u een scène noemen, waarvan u kunt garanderen dat de kijker die niet te zien krijgt?

„Pas als we echt gaan draaien, kan ik daar meer over zeggen. Om mezelf in bescherming te nemen, ga ik daar nu nog niet op in.”

JG